Podstawa programowa w polskich szkołach obejmuje jedynie naukę przedsiębiorczości w klasach ponadgimnazjalnych, w związku z czym najmłodsi uczniowie nie uczestniczą w takich zajęciach. Wiele do życzenia pozostawia też sposób nauczania przedsiębiorczości. Większość uczniów skarży się na zbyt teoretyczny i werbalny charakter lekcji. Największym wrogiem werbalnego sposobu edukacji jest szkolna nuda i apatyczne zachowania potencjalnych mistrzów przedsiębiorczości.

Bardzo duże znaczenie dla skuteczności procesu kształcenia w zakresie podstaw przedsiębiorczości ma przygotowanie merytoryczne nauczycieli. Najczęściej zajęcia prowadzą są przez przeszkolonych nauczycieli innych przedmiotów, nieposiadających niezbędnego doświadczenia w kreowaniu przedsiębiorczości.

Przedsiębiorczość jest sposobem myślenia i zarazem jedną z najcenniejszych umiejętności życiowych. Zajęcia z panią lub panem od przedsiębiorczości mają przygotować uczniów do życia w nowych warunkach społeczno-gospodarczych, uczyć samodzielności i podejmowania trafnych decyzji. Dlatego należy przywiązywać dużą wagę do kształtowania u młodzieży różnorodnych umiejętności niezbędnych do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej; ujawniania zachowań i postaw interpersonalnych; podejmowania ryzyka; wytyczania określonych celów i analizowania planowanych wyników oraz przygotowania do udziału w życiu społeczności lokalnej. Wśród ważnych umiejętności, zapewniających przyszłe sukcesy jest cierpliwość i wytrwałość oraz umiejętność komunikowania się z otoczeniem.

Nauczanie dzieci od najmłodszych lat samodzielności, zaradności i odpowiedzialności tworzy o wiele większe szanse na zostanie w przyszłości przedsiębiorcą lub promotorem przedsiębiorczości. Aby dziecko z powodzeniem chwytało w lot zasady biznesu, konieczne jest przedstawiane tej tajemnej wiedzy w sposób zabawny i interesujący. Przykłady wybrzmiewają dobitniej niż słowa, a dzieci chętniej będą robić to, co ich pasjonuje niż to, co im nakazano. Najbardziej oczywiste cechy, które dzieci naturalnie posiadają i które są korzystne dla nauczania przedsiębiorczości, to naturalna ciekawość, chęć podejmowania ryzyka oraz obfite pokłady drzemiącej w nich energii. Największym atutem dzieci jest brak doświadczenia, choć brzmi to trochę paradoksalnie, ale nie jest pozbawione sensu.

Stąd też rodzice zainteresowani, aby ich dzieci jak najwcześniej rozwijały przedsiębiorcze umiejętności biorą często sprawy w swoje ręce i wspólnie ze szkołami – głównie niepublicznymi – organizują zajęcia pozalekcyjne w zakresie nauczania przedsiębiorczości. Podczas dodatkowych zajęć uczniowie podejmują nowe wyzwania, polegające na twórczym kombinowaniu, poszukiwaniu innowacyjnych pomysłów i kreowaniu nowych rozwiązań. Istotą takiego indywidualnego programu jest nauczanie przez działanie i kształtowanie praktycznych umiejętności dzięki podejmowaniu przez uczniów przedsięwzięć organizacyjnych. Warto też podkreślić, iż przedsiębiorczość niekoniecznie oznacza normalność, konwencjonalność i rutynowość. Jest też miejsce na odrobinę kontrolowanego szaleństwa i dziecięcego temperamentu.

Zadaniem każdego ucznia powinno być założenie „papierowej” firmy i jej poprowadzenie, a w trakcie zdobycie niezbędnych informacji gospodarczych (ZUS, podatki, prawo gospodarcze, prawo pracy i marketing). Zamiast bezmyślnego uderzania w klawiaturę komputera, poszukania możliwości rozwoju firmy, której są samozwańczymi prezesami. Ich placem zabaw jest własna firma, gdzie poznają działanie praw rynku, zasady obrotu gospodarczego i komunikacji z innymi właścicielami firm oraz klientami.

Metody aktywizujące, stosowane w procesie kształcenia w przedmiocie „Podstawy przedsiębiorczości” odgrywają istotną rolę. W realizacji procesu dydaktycznego z wykorzystaniem metod interakcyjnych konieczne są odwołania do bezpośredniego otoczenia, w którym funkcjonuje uczeń, poprzez: zapraszanie na wybrane zajęcia przedstawicieli władz samorządowych i instytucji otoczenia biznesu, a także praktyków gospodarczych (przedsiębiorców i finansistów) oraz wykorzystanie edukacyjnych gier i programów komputerowych.

Praktyczne aspekty nauczania przedsiębiorczości wymagają okresowej ewaluacji i wnoszenia niezbędnych korekt. Celem zajęć nie może być jedynie podanie wzorcowego przepisu na biznes i zaproponowanie gotowych rozwiązań, ale inspirowanie uczniów do twórczych poszukiwań. Dlatego realizacja programu nauczania powinna przebiegać zgodnie z zasadą „uczenia przez działanie”, dając przyszłym mistrzom biznesu możliwość aktywnego udziału. Konieczne jest przy tym wyposażenie nauczycieli w odpowiednie narzędzia interaktywne, wspierające procesy dydaktyczne.

Nauczanie przedsiębiorczości powinno systemowo objąć wszystkie klasy szkoły podstawowej, a wychowanie dla przedsiębiorczości należałoby wdrożyć także w przedszkolach. Nawiązując do słów Jana Zamoyskiego „Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie” można strawestować, iż „Taka będzie przyszłość społeczno-gospodarcza kraju, jaki poziom nauczania przedsiębiorczości wśród młodego pokolenia”. Ważne jest, aby w proces doskonalenia dydaktyki włączyły się aktywnie, zarówno szkoły jak i stowarzyszenia rodziców. Należy żywić nadzieję, że również organizacje pozarządowe umiejętnie wykorzystają na ten cel środki z nowej perspektywy finansowej 2014-2020, a bogaci sponsorzy dostrzegą potrzebę i wesprą swoimi działaniami nowatorskie projekty.

Konieczne jest, aby duch przedsiębiorczości krążył we wszystkich placówkach oświatowych[i].

DR KRZYSZTOF KRAJEWSKI