Opisy są dziełem dziewięciu autorów, niektórzy z nich zamieścili w niej kilka swoich opisów, zwłaszcza dotyczących czasów bardzo dawnych. Praktycznie biorąc, nie były to tzw. wydarzenia przełomowe, a raczej procesy, które trwały przez jakiś czas; ale te wydarzenia wywarły wpływ na dalszy rozwój naszego kraju.

Poszczególne rozdziały zostały przedstawione w formie pytań, na które odpowiedzi czytelnik znajdzie w treści rozdziałów. Rozdział pierwszy stawia pytanie „Od jak dawna Słowianie mieszkają na ziemiach polskich”? Odpowiedź brzmi: od tysięcy lat, ale w dyskusji tej jest wiele błędnych pytań, gdyż naukowcy nie mają jednolitego poglądu.

Drugi rozdział stawia pytanie: „Jak powstało państwo Piastów”? Odpowiedź: Państwo to powstało w ekspresowym tempie bardzo późno, na samym progu ery historycznej, a czołowym miejscem nie było Gniezno, tylko Giecz, wzniesiony około 865 roku. A „Jak Bolesław Chrobry został królem”? Tak, jak to robiono w tych czasach, czyli Chrobry szybko usunął konkurentów, przejął kontrolę nad całym dziedzictwem i zaczął zgarniać kolejne ziemie, łupiąc sąsiadów.

Kolejny rozdział stawia pytanie: „Dlaczego naprawdę doszło do rozbicia dzielnicowego”? Wówczas nie był to wyjątek: władcy wszystkich państw starali się wyposażyć wszystkich synów, autor pisze o pierwszych władcach Polski, którzy tak uczynili, zaczynając od Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Autorzy niezbyt dobrze wspominają rządy królów czeskich w Polsce. Stąd rozdział 5. pyta „Co dobrego przyniosły Polsce rządy czeskiego króla”? Polska wówczas przestała się liczyć, jako samodzielny podmiot w stosunkach międzynarodowych, a król Wacław II przebywał głównie w Czechach, natomiast Polaków łupili starostowie, nierzadko cudzoziemcy, z nadania króla.

Koniec dynastii Piastów stawia pytanie „Dlaczego Piastowie stracili władzę po śmierci Kazimierza Wielkiego”? W dawnych przekazach nie było słowa Piast. Autor pisze o zmaganiach władcy Polski z Janem Luksemburskim; Kazimierz Wielki, syn Władysława Łokietka, nie miał męskiego potomka i traktował Polskę, jako swoją prywatną własność. Odgrzano starą myśl, by w przypadku braku męskiego potomka koronę polską oddać królowi Węgier. I tak, Ludwik Andegaweński, siostrzeniec Kazimierza Wielkiego został królem Polski.

Interesujące są rozdziały następne: „Jak pogański wódz Litwinów został władcą Polski”? i „Jak Polska złamała krzyżacką potęgę”? Jeśli idzie o stosunki z Litwą, to oba kraje zbliżył do siebie konflikt z Krzyżakami: Sojusz chrześcijańskiej Polski miał uniemożliwić Krzyżakom napady na Litwę. Poza tym Polska liczyła na to, że sojusz z Litwą przywróci Polsce Ruś Czerwoną, co się zresztą stało.

Rozdział następny to przegląd stosunków Polski z Krzyżakami. Zwycięstwo pod Grunwaldem przyciągnęło do Polski miasta pruskie i pomorskie. Wreszcie tzw. hołd pruski. Rozdział kolejny książki nosi tytuł „Czy to Jagiellonowie doprowadzili do upadku Polski”? Autor pisze o zgubnym dla Polski stanie szlacheckim, o małym znaczeniu mieszczaństwa i generalnie o anarchizacji kraju.

W książce usiłuje się odpowiedzieć na  pytanie „Jak wyginęła dynastia Jagiellonów”? Tragedia ostatnich Jagiellonów i zgubne skutki polowania, w którego efekcie matka królewska, Bona Sforza, poroniła i męski potomek zmarł. A Wazowie? „Dlaczego  zdecydowaliśmy się na dynastię Wazów”? Polska i Szwecja konkurowały wówczas o Inflanty; Szwecja była bardzo zainteresowana uzyskaniem Inflant.

Autor pisze wiele o tzw. wolnej elekcji. Biorąc pod uwagą dzisiejsze stosunki z Rosją w książce pojawia się pytanie „Czy Polska mogła podbić Rosję”? Wiele słów pada o dymitriadach, o działaniach hetmana Żólkiewskiego, o roli rosyjskiej Cerkwi, która była przeciwna związkom z Polską.

Na szczególną uwagę zasługują czasy najnowsze: II wojna światowa, okres PRL i jej upadek. Kampania wrześniowa: krytyczna analiza polskich działań. Potem Powstanie Warszawskie, które „przegrało w momencie wybuchu”. Kluczowe pytanie „Dlaczego alianci oddali Polskę Stalinowi”? Bo alianci nie chcieli drażnić Stalina. W książce przedstawiono bezpośrednie rozmowy Churchilla i Amerykanów ze Stalinem, który dostał wszystko, o co zabiegał.

Przedstawiono w książce smutne losy polskich patriotów, zamordowanych przez NKWD i przez wysłańców Stalina w Polsce. Rozdział ostatni porusza kwestię „Czy to Polacy obalili komunizm”? Odpowiedź na to pytanie jest wieloznaczna: Historia Polski przypisuje to Polakom, jednak po raz pierwszy zakwestionowali w ostatnich latach ten system Czesi, stąd wiele miejsca poświęcono w książce „Praskiej wiośnie”.

Jest to książka usuwająca pewne mity, do których jesteśmy przyzwyczajeni od lat, dzięki nauce w szkole, propagandzie oraz dzięki dość bezkrytycznemu przekonaniu, że są słuszne.

                                                                                              Jacek Potocki

Zbiorowe. „Chwile przełomu. 25 wydarzeń, które zmieniły dzieje Polski”. Wydawnictwo „Bellona”, Warszawa 2021. s. 348