Autor kreśli sylwetkę władcy na tle całej epoki, nie ograniczając się do przedstawienia wyłącznie Lwa Lechistanu, jak często nazywa się tego króla.

Był to władca wielce zasłużony dla podniesienia prestiżu słabnącej Rzeczypospolitej. W  książce przedstawiona została rodzina króla, który nabywał wykształcenie najpierw w Krakowie, a potem „odkrywał Zachód”, głównie we Francji, wraz z bratem, Markiem. Związek i oddanie Francji trwały u Jana prawie przez całe życie: poznał tam urodziwe damy, nawiązał polityczne przyjaźnie i nabrał ogłady.

Autor poświęca w książce miejsce wojnie z Kozakami po wodzą Bohdana Chmielnickiego, ukazuje też prawdziwe oblicze prześladowcy Kozaków, księcia Jeremiego Wiśniowieckiego, dość przychylnie ocenionego przez Henryka Sienkiewicza w powieści „Ogniem i mieczem”.

Nie najlepiej w życiu Sobieskiego zapisała się wojna ze Szwedami: przyszły król po prostu zdradził Rzeczpospolitą i przez pewien czas walczył przeciwko Polsce i Janowi Kazimierzowi po stronie Szwedów. Tzw. potop szwedzki został przez autora dość dokładnie przedstawiony w książce. Sobieski powrócił do Jana Kazimierza i skutecznie walczył ze Szwedami. Walki pod Warszawą, zakończone niepowodzeniem Polaków: Sobieski jest już w randze chorążego koronnego.

Słynna Marysieńka: w książce dość dokładnie, jak na raczej niepełną wiedzę autora na temat pary, zostaje przedstawiony związek Jana III Sobieskiego i Marii Kazimiery d’Arquien, primo voto Zamoyskiej, zwanej przez przyszłego króla Marysieńką, która stała się w Polsce rzeczniczką interesów francuskich; apologeci tej polityki byli zresztą solidnie opłacani przez króla Francji, a sama Marysieńka spędzała wiele czasu we Francji, by uzyskać od króla apanaże dla swego ojca.

Autor przedstawia bunt Jerzego Lubomirskiego i problemy stosunków polsko-litewskich. Przez książkę przewijają się postaci, znane w historii ówczesnej Polski, np. prymasa   Wacława Leszczyńskiego czy hetmana Stefana Czarnieckiego. Działania Francji i Polski na rzecz pozyskania Tatarów krymskich w charakterze sojuszników, czy zerwania sejmów to dalsze, historyczne wątki książki, tak charakterystyczne dla ówczesnej epoki anarchii i warcholstwa szlachty.

Na uwagę zasługują stosunki z Turcją, a zwłaszcza bitwa pod Podhajcami i talenty wojskowe Sobieskiego. Wreszcie, pierwsza abdykacja króla Polski w historii i wybór „Piasta” czyli nieudolnego Michała Korybuta Wiśniowieckiego, któremu autor nie szczędzi negatywnych określeń.

Kolejne wojny z Turcją, zerwanie sejmu, który miał uchwalić wzrost środków na armię; król opowiada się przeciwko Sobieskiemu, mediacje Stolicy Apostolskiej, dalsze spory z Litwą; wreszcie zwycięstwo Sobieskiego pod Chocimiem, które zadecydowało o wyborze Jana Sobieskiego na króla Polski, w końcu wiktoria wiedeńska.

Jan III Sobieski „ratuje” Austrię, przyszłego zaborcę Polski.

Autor dokonuje analizy zwycięstwa nad Turcją pod Wiedniem i przeprowadza analizę krytyki Sobieskiego przez opozycję. Pisze też o jego ostatnich dniach życia.

Jest to bardzo rzetelna książka o epoce, w której działał król Jan III Sobieski. Warto zwrócić uwagę na krętactwa ówczesnych sojuszników Polski, a także o polskiej szlachcie. Oba te ugrupowania myślały jedynie o swoich korzyściach. Warto też zwrócić uwagę na liczne sztychy i ilustracje wydarzeń i osób z tej epoki.

                                                                                              Jacek Potocki

Sławomir Leśniewski. „Sobieski. Lew, który zapłakał.” Wydawnictwo Literackie, Kraków 2021, s. 437