URSZULA KURCZEWSKA

MAŁGORZATA MOLĘDA-ZDZIECH

Pierwszą, bo powstałą w 1958 roku i największą, bo skupiającą 29 stowarzyszeń krajowych, organizacją reprezentującą interesy rolników jest Komitet Rolniczych Organizacji Zawodowych (Commitee of Agricultural Organizations – COPA).

Podstawowym celem tej organizacji jest obrona i rozwój europejskiego modelu rolnictwa. Ściśle współpracując od 1959 roku z COGECA (spółdzielnie rolnicze), działa na rzecz europejskich rolników zrzeszonych w strukturach krajowych. Zadania jakie sobie wyznacza to:

·         reprezentowanie interesów sektora rolnego jako całości,

·         zajmowanie się każdą sprawą związaną z prowadzeniem wspólnej polityki rolnej w Unii Europejskiej,

·         poszukiwanie rozwiązań, które są korzystne dla wszystkich zainteresowanych,

·         tworzenie i rozwijanie kontaktów z instytucjami wspólnotowymi oraz z organizacjami reprezentującymi interesy na poziomie wspólnotowym.

COPA jest konfederacją europejską zrzeszającą federacje i pojedyncze stowarzyszenia ze szczebla krajowego. Struktura organizacyjna COPA przedstawia się następująco:

·         Zgromadzenie, które składa się z reprezentacji delegowanych przez ugrupowania członkowskie, określa ogólne wytyczne dotyczące polityki COPA.

·         Prezydium – składa się z przedstawicieli organizacji członkowskich oraz prezesa COGECA, prezesa CEJA (Europejska Rada Młodych Rolników), przewodniczącego Komitetu Kobiet COPA oraz przewodniczącego Ekspertów Generalnych COPA. Obecnie funkcję prezesa sprawuje Luc Guyau z Francji.

·         Grupa Ekspertów, której zadaniem jest przygotowywanie prac prezydium COPA. Jest to głównie kadra wyższego szczebla z organizacji członkowskich.

·         Grupy robocze, sub-grupy i sekcje specjalistów odpowiedzialne zarówno za sprawy ogólne (społeczne, strukturalne, ochronę środowiska itp.), jak też kwestie dotyczące poszczególnych sektorów rolnych. Część z pięćdziesięciu tego rodzaju grup tworzona jest wspólnie z COGECA, część – osobno.

·         Sekretariat utworzony w Brukseli w 1958 roku, obecnie zatrudnia prawie pięćdziesięcioosobowy zespół działający na rzecz COPA i COGECA. Do jego obowiązków należą prace administracyjne organizacji, realizowanie ich decyzji, utrzymywanie stałych kontaktów z organizacjami członkowskimi, władzami unijnymi oraz innymi ugrupowaniami.

Metody działania

Ponieważ inicjatywa legislacyjna przysługuje jedynie Komisji Europejskiej i to ona przygotowuje projekty wszystkich aktów prawnych, toteż i aktywność lobbingowa COPA skierowana jest głównie na kontakty z tą właśnie instytucją. Prezydium COPA organizuje regularne spotkania z komisarzem ds. rolnictwa i rozwoju wsi dla omówienia ogólnego rozwoju wspólnej polityki rolnej oraz istniejącej sytuacji na rynku produktów rolnych. Jeśli jest to niezbędne, przygotowywane są też spotkania z innymi komisarzami. Sprawy bardziej szczegółowe i technicznie ustalane są poprzez regularne kontakty ekspertów COPA z przedstawicielami Komisji. Kontakty te przybierają różne formy; są to albo spotkania pracowników, zapraszanie urzędników Komisji na obrady COPA/COGECA, albo przekazywanie listów i pisemnych opinii w czasie spotkań komitetów doradczych.

Komisja Europejska dla lepszej współpracy i regularnych konsultacji z różnymi organizacjami stworzyła komitety doradcze specjalizujące się w określonych dziedzinach, np.: handlu, przemysłu, związków zawodowych, sektora rolnego i spółdzielni rolniczych. Obecnie istnieje 18 komitetów ds. rolnictwa, w których udział bierze ok. 800 przedstawicieli organizacji pozarządowych, w tym głównie z COPA.

Wobec Rady Unii Europejskiej, która ma decydujący głos w większości procedur legislacyjnych w UE, COPA/COGECA stosuje różne formy lobbingu, jednak najczęściej wykorzystuje kanały narodowe – utrzymuje stałe kontakty z ministrami ds. rolnictwa i im podległymi urzędnikami. Jest to bardziej skuteczny sposób oddziaływania niż bezpośrednie przekazywanie do Rady swoich opinii i stanowisk.

W Parlamencie Europejskim obiektem zainteresowania są członkowie Komitetu Rolnego oraz pracownicy sektorów poszczególnych ugrupowań politycznych.

COPA/COGECA są powszechnie uznawane za jedne z najbardziej wpływowych organizacji lobbingowych w Unii Europejskiej, a na potwierdzenie tej opinii można przytoczyć fakt kontynuowania od przeszło trzydziestu lat wyjątkowo korzystnego dla rolników sposobu prowadzenia wspólnej polityki rolnej (na którą to politykę przeznacza się prawie 50% unijnego budżetu). Znakomitym przykładem skuteczności działań lobbingowych COPA/COGECA jest przeprowadzona przez nie kampania w sprawie planowanych w projekcie „Agenda 2000” reform wspólnej polityki rolnej.

„Agenda 2000”

15 lipca 1997 roku Komisja Europejska opublikowała dokument „Agenda 2000”, w którym między innymi przedstawiła propozycje zmian w prowadzeniu wspólnej polityki rolnej. Zapowiedziano ograniczenie wydatków przeznaczonych na wspólną politykę rolną, a konkretnie redukcję cen gwarantowanych na podstawowe produkty rolne (zboże, mleko, wołowinę) przy zapewnieniu rolnikom tylko częściowych rekompensat za poniesione straty. Konieczność wprowadzenia tych zmian była podyktowana planowanymi reformami budżetu związanymi z przyjęciem nowych państw członkowskich.

Jeszcze przed opublikowaniem „Agendy 2000” COPA/COGECA uzyskała szczegółowe informacje na temat przygotowywanego w Komisji dokumentu i na początku lipca 1997 roku wydała wstępne publiczne oświadczenie, w którym ostro skrytykowała planowane zmiany. Swoje stanowisko uzasadniała obawą o negatywne skutki reform, m.in.: spodziewanym obniżeniem poziomu życia rolników i ich rodzin oraz załamaniem rozwoju niektórych sektorów gospodarki bezpośrednio związanych z rolnictwem. Jednocześnie zaproponowała inne, bardziej dogodne dla rolników, formy i sposoby realizacji nowych celów wspólnej polityki rolnej.

3 października 1997 roku przekazano wszystkim instytucjom wspólnotowym oficjalne oświadczenie obu organizacji, w którym sformułowano koncepcję „europejskiego modelu rolnictwa”. Oprócz tego apelowano do Rady UE i Parlamentu Europejskiego, aby zwróciły się do Komisji o rewizję przedstawionego projektu „Agenda 2000”. Wystosowano także petycję do (spotykających się w ramach Rady Europejskiej) premierów i prezydentów państwa członkowskich. Za sukces można uznać, ogłoszoną w czerwcu 1998 roku podczas szczytu w Luksemburgu, deklarację, w której szefowie rządów i głowy państw opowiedzieli się za „europejskim modelem rolnictwa”.

Na przełomie lat 1998/99 naukowcy i eksperci z obu organizacji opracowali i opublikowali szczegółowe raporty na temat skutków wprowadzenia zaproponowanych przez Komisję reform. Oszacowano dokładnie, jakie straty poniosą rolnicy w poszczególnych sektorach. Raporty były używane jako merytoryczne argumenty w rozmowach z politykami.

Od początku kampanii COPA i COGECA  nie zaniedbywały kontaktów bezpośrednich. Ponieważ od wielu lat stosunki pomiędzy tymi organizacjami a Komisją opierają się na częstych i intensywnych kontaktach, toteż i teraz merytoryczne spotkania odbywały się co dwa miesiące.

Aby móc wpłynąć na decyzje podejmowane przez Radę Ministrów, COPA działała poprzez swoje organizacje członkowskie, tzn. związki rolnicze z poszczególnych krajów. Ich reprezentanci próbowali w różny sposób wpłynąć na swoich krajowych ministrów rolnictwa i zobowiązać ich do obrony interesów rolników na szczeblu europejskim. Podobne działania, tzn. poprzez kanały narodowe, COPA podjęła wobec deputowanych w Parlamencie Europejskim. Prezydium COPA spotykało się z wszystkimi przewodniczącymi Rady Ministrów ds. rolnictwa, którzy z godnie z rotacyjnym systemem kierowania przewodniczyli akurat Radzie.

Wraz z objęciem przez Niemcy na początku 1999 roku przewodnictwa w Unii Europejskiej przyspieszono proces decyzyjny związany z reformami wspólnej polityki rolnej. Dzięki staraniom COPA/COGECA doszło w połowie stycznia 1999 roku do spotkania jej prezydium z przewodniczącym Rady Ministrów ds. rolnictwa UE, podczas którego strona związkowa domagała sie przede wszystkim odejścia od koncepcji bezpośredniego finansowania przez państwa członkowskie części rolnictwa oraz pełnych rekompensat za obniżki cen na produkty rolne. Wobec nieprzychylnego stanowiska Rady Ministrów, przewodniczący COPA Luc Guyau zapowiedział zorganizowanie wielkiej manifestacji rolników w Brukseli w dniu 22 lutego 1999 roku. Wybrano tę datę nie bez powodu, bo właśnie wtedy rozpoczynały się kolejne obrady Rady Ministrów ds. rolnictwa, podczas których miały zapaść najważniejsze decyzje dotyczące reform wspólnej polityki rolnej. Demonstracja rolników z organizacji członkowskich COPA, COGECA CEJA była bardzo dobrze zaplanowana i przeprowadzona. Udział wzięło 40 tysięcy rolników ze wszystkich państw członkowskich UE. Wezwaniem do demonstracji były plakaty z apelem: „Stawka jest olbrzymia, moment historyczny, nie pozwólmy zniszczyć naszych rodzin!”, a hasłem manifestacji było: „Sprawiedliwość dla rolników, jakość dla społeczeństwa!”. Nie zapomniano o konieczności zapewnienia przy tak dużej demonstracji bezpieczeństwa i sprawnej organizacji. Po zakończeniu przemarszu przedstawiciele prezydium COPA, COGECA, CEJA podczas konferencji prasowej przedstawili swoje stanowisko wobec planowanych reform wspólnej polityki rolnej, a następnie spotkali się z Radą Ministrów ds. rolnictwa, gdzie ponownie zaprezentowali swoje argumenty na rzecz realizacji europejskiego modelu rolnictwa.

Na kilka dni przed zaplanowanym na 27 lutego 1999 roku szczytem Rady Europejskiej, podczas którego miały zapaść ostateczne decyzje w sprawie wspólnej polityki rolnej, COPA/COGECA wysłały do szefów rządów i państw Unii Europejskiej listy przedstawiające ich stanowisko w tej sprawie. Ponieważ to właśnie Niemcy próbowały przeforsować swoją koncepcję bezpośredniego współfinansowania przez poszczególne państwa wspólnej polityki rolnej, obydwie organizacje rolnicze poprosiły o spotkanie z kanclerzem Niemiec. Zapowiadana na 12 marca rozmowa z kanclerzem nie odbyła się z powodu dymisji niemieckiego ministra finansów.

Wymierne efekty kampanii lobbingowej

W marcu 1999 roku na szczycie w Berlinie, po 20-miesięcznych dyskusjach i sporach, Rada Europejska wypracowała w drodze kompromisu porozumienie w sprawie reform wspólnej polityki rolnej. Wydatki budżetowe na rolnictwo pozostaną w latach 200-2006 na poziomie roku 1999 i będą wynosiły niewiele ponad 40,5 mld euro rocznie. Przewodniczący COPA, Luc Guyau, komentując wyniki porozumienia berlińskiego stwierdził: „Poprawa, która została uzyskana jest bardzo istotna. Osiągnięto ją dzięki twardej postawie wszystkich europejskich rolników i ich organizacji. Wysiłek dokonany dla przeciwdziałania obniżenia cen jest istotnym wkładem Unii Europejskiej w stabilizację światowego rynku artykułów rolnych. Rada powinna prezentować twarde stanowisko w nadchodzących negocjacjach Światowej Organizacji Handlu. Stanowisko wypracowane w Belinie jest solidną bazą do obrony pozycji Unii Europejskiej w tych negocjacjach”.

Opracowanie przygotowano na podstawie „COPA – Information Brochure”, Brussels 1999 oraz raportu Z. Gumkowskiego „Pomoc techniczna dla współpracy pomiędzy organizacjami rolniczymi Polski i UE”, maj 1999.

Urszula Kurczewska
Małgorzata Molęda-Zdziech