DARIUSZ M. OSTROWSKI

Członkowie Senatu, którzy złożyli pełniony urząd, by zostać lobbystami, muszą stosować się do ustalonej przez Komitet Etyki klauzuli, w myśl której nie wolno im wywierać wpływu na tego senatora, ani na ten komitet, dla którego poprzednio pracowali, w sprawie, którą sami zajmowali się na mniej niż rok przed odejściem z senackiego urzędu.

Izba Reprezentantów, podobnie jak Senat, również posiada komórkę archiwalną i prowadzącą rejestrację. Prowadzone w niej szczegółowe zapisy kampanii, finansów osobistych i działalności lobby są również publikowane co kwartał i udostępniane na potrzeby inspekcji. Zapisy te są podzielone na zwyczajne, uzyskane niedawno i zupełnie nowe zbiory informacji. Jeżeli dany lobbysta nie wydał w poprzednim kwartale żadnych funduszy, to w nowym kwartale dokonuje jedynie zwykłej rejestracji. Zapisy te dotyczą tylko lobbystów przy Kongresie, a nie lobbystów przy organach wykonawczych. Są one również ograniczone tylko do bezpośrednich kontaktów lobby z członkami Kongresu, a nie takich kontaktów pośrednich, z wyborcami w okręgach wyborczych, które mają na celu przekonanie ich, by zwrócili się w danej sprawie do swego przedstawiciela w Kongresie.

W amerykańskiej Izbie Reprezentantów nie ma przepisów ani zasad nakładających na członka Izby szczególnego zakaz angażowania się w zewnętrzne, prywatne formy zatrudnienia, które mogą znaleźć się w sytuacji konfliktowej z oficjalnymi obowiązkami lub nie licować z nimi. Jednakże są pewne normy i zasady etyczne ograniczające członków Izby względem niektórych aspektów zewnętrznego zatrudnienia i czerpania z zewnątrz wynagrodzeń. Członkowi Izby Reprezentantów nie wolno:
* zarabiać z działalności zewnętrznej w ciągu roku kalendarzowego więcej niż 30 proc. rocznej pensji z Kongresu;
* przyjmować honorariów w wysokości przekraczającej 2000 dolarów za jedno wystąpienie, przemówienie, artykuł itp.;
* nie wolno też przyjmować honorariów po stawkach wyższych niż ogólnie przyjęte za dany rodzaj wystąpienia, przemówienia lub artykułu;
* wykorzystywać swej pozycji w Kongresie dla korzyści osobistych;
* pobierać wynagrodzeń za usługi świadczone przez siebie lub przez jakąkolwiek inną osobę względem instytucji lub urzędów federalnych;
* zawierać pośrednio lub bezpośrednio żadnych kontraktów z rządem federalnym;
* uczestniczyć w self-dealings (czyli prowadzić w jakiejś firmie na własną rękę własne interesy) z jakąkolwiek prywatną fundacją, bez poniesienia określonych kar podatkowych;
* przyjmować jakichkolwiek wynagrodzeń pieniężnych lub honorariów od rządów innych państw.

Amerykańska federalna ustawa o lobbystach nie wymaga od osób, względem których prowadzona jest działalność lobbystyczna, a które same występują w roli lobbystów, rejestrowania ani składania oświadczeń o swej działalności. Izba Reprezentantów ogłosiła zasady wyznaczające jednoznaczne ograniczenia przyjmowania niektórych podarunków. Zabrania się członkom i urzędnikom przyjmowania podarunków o łącznej wartości od 100 dolarów wzwyż od wszelkich lobbystów i innych osób bezpośrednio zainteresowanych ustawodawstwem w Kongresie oraz od obywateli innych państw lub pośredników reprezentujących obywateli innych państw. Podarunki o wartości od 50 dolarów w dół lub upominki wręczane w typowych sytuacjach towarzyskich nie są wliczane do łącznej wartości 100 dolarów, zaś podarunki od krewnych są wyłączone spod tego zakazu.

Każda osoba, która narusza odpowiednią ustawę, zostaje na mocy wyroku uznana za winną wykroczenia i ukarana grzywną w wysokości do 5.000 dolarów albo karą do 1 roku więzienia lub też jednocześnie i grzywną, i więzieniem. Skazaną w ten sposób osobę obejmuje zakaz prowadzenia działalności lobbystycznej i występowania przed komitetem Kongresu, w charakterze stronnika lub przeciwnika danej ustawy, przez okres 3 lat od daty wydania wyroku. Każda osoba, która narusza jakiekolwiek postanowienia kodeksu Stanów Zjednoczonych zostaje, na mocy odpowiedniego wyroku, uznana za winną przestępstwa i ukarana grzywną w wysokości do 10.000 dolarów albo karą do 5 lat więzienia lub też jednocześnie i grzywną, i więzieniem. Departament Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych jest jedynym ciałem upoważnionym do wdrażania postanowień federalnej ustawy o lobbystach.

W Niemczech w 1972 r. Bundestag przyjął system rejestracji lobbystów. Publicznie dostępna lista wszystkich stowarzyszeń handlowych i gospodarczych, reprezentujących interesy osób wobec Bundestagu lub rządu federalnego jest w posiadaniu przewodniczącego Bundestagu. Do Bundestagu należy przygotowywanie spisu stowarzyszeń zawartego w dokumentach rejestracyjnych do corocznej publikacji w gazecie Federalnej “Bundesanzeiger”. Na publicznych zebraniach klubów parlamentarnych w zasadzie występują tylko zarejestrowane stowarzyszenia, ale nie jest to rygorystycznie przestrzegane. Nawet zarejestrowane stowarzyszenia mają ograniczony dostęp do Bundestagu. Rejestr, znajdujący się w posiadaniu przewodniczącego Bundestagu, zawiera następujące informacje:
* nazwę i adres siedziby stowarzyszenia,
* skład dyrekcji i kierownictwa,
* sferę zainteresowań stowarzyszenia,
* liczbę jego członków,
* nazwiska reprezentantów stowarzyszenia,
* adres biura stowarzyszenia w siedzibach Bundestagu i rządu federalnego.

Członkom Bundestagu wolno występować w roli lobbystów i świadczyć usługi konsultacyjne wobec spółek lobbystycznych.

Działalność taką ujawnia się przewodniczącemu Bundestagu, zgodnie z Kodeksem postępowania obowiązującym członków parlamentu. Informacje te są częściowo publikowane w oficjalnym informatorze Bundestagu. Według wprowadzonych ostatnio zmian w zasadach postępowania, członkowie występujący w roli lobbystów obowiązani są podać dokładną sumę uzyskanego w ten sposób dochodu, o ile przekracza ona 1.500 dolarów amerykańskich rocznie za każdy z rodzajów działalności. Ta informacja jest poufna, a dostęp do niej mają tylko przewodniczący Bundestagu i sekretarz.

Lobbing w Wielkiej Brytanii nie jest tak popularny, jak w innych państwach. Każdy obywatel ma prawo działania na zasadzie lobbysty i wpływania na pojedynczych członków parlamentu, jak i na parlament jako całość. Jest też upoważniony do udzielania płatnej pomocy dla zwiększenia skuteczności reprezentowania interesów. Działalność wykorzystująca to prawo, zwłaszcza prowadzona przez najlepiej zorganizowane i posługujące się nowoczesnymi metodami spółki lobbystów, wzbudziła zaniepokojenie społeczne. Lobbyści bowiem usiłowali stawiać poważne żądania w stosunku do uprawnień parlamentarnych, co w pewien sposób utrudniało parlamentowi, postawionemu przed tak zorganizowanym systemem środków nacisku, przyjęcie ogólnego stanowiska w sprawie poszczególnych propozycji. Do rozwiązania tych problemów powoływano w latach 1969, 1974 i 1984-85 trzy niezależne od siebie komitety. Jednak za każdym razem dochodzono do tego samego wniosku: nie należy wprowadzać formalnej rejestracji lobbystów. Powodem tego była obawa, że nie uda się opracować jasnej, wyczerpującej listy i w rezultacie uprzywilejowani będą ci lobbyści, którzy się zarejestrują.

W Wielkiej Brytanii podobnie zresztą jak w Australii czy Niemczech nie ma stowarzyszenia lobbystów, istnieje natomiast Stowarzyszenia Doradców Public Relations. Stowarzyszenie jest dobrowolne, a jego członkowie podają następujące informacje:
* liczbę osób zatrudnionych,
* datę rozpoczęcia działalności,
* jeżeli jest jeden właściciel, jego nazwisko i szczegółowe dane o przebiegu dotychczasowej kariery zawodowej,
* zakres oferowanych usług,
* nazwiska klientów, którzy co rok wpłacają regularne wynagrodzenia za usługi świadczone w ciągu tego roku,
* nazwiska jednorazowych klientów obsługiwanych w ciągu minionego roku,
* oświadczenie o wysokości rocznych dochodów z wynagrodzeń,
* główne zakresy usług świadczonych na rzecz klientów,
* posiadane przedstawicielstwa zagraniczne,
* jeżeli stowarzyszenie jest częścią większej organizacji – jej nazwę,
* szczegółowe dane o partnerach i dyrektorach,
* osoby zajmujące stanowiska państwowe (np. członkowie parlamentu, urzędnicy władz lokalnych lub organów ustawodawczych), które są dyrektorami, partnerami, członkami personelu, doradcami lub konsultantami,
* organizacje stowarzyszone.

Członek Instytutu do Spraw Public Relations, który zatrudnia członka parlamentu którejkolwiek z Izb, obojętnie, czy na stanowisku doradczym, czy wykonawczym, obowiązany jest wprowadzić do rejestru ten fakt i cel zatrudnienia, a członek tego instytutu, będący zarazem członkiem parlamentu, ma obowiązek ujawnić wszelkie tego typu informacje, także odnoszące się do siebie. Rejestry te są dostępne do publicznego wglądu, a ich kopie są przechowywane w bibliotece parlamentu.

W Izbie Lordów jest od dawna przyjętą tradycją, że lordowie zawsze sami (nie zobowiązani przepisami), składają oświadczenia o swoich sprawach – jest to sprawą ich honoru. Jeżeli zabierają głos w dyskusji, w której reprezentowane są ich osobiste interesy – czy to z powodów osobistych, czy z racji powiązań z jakąś organizacją – oczekuje się od nich, że sami to zadeklarują. Nie ma mechanizmu prawnego zmuszającego ich do takich deklaracji.

Tylko w niektórych państwach europejskich lobbing doczekał się ustawowych regulacji. W większości narodowych parlamentów państw członkowskich UE nie ma konkretnych zasad czy warunków określających działalność grup interesu bądź ich przedstawicieli. Jedynie niemiecki Bundestag zamieścił w swym regulaminie aneks dotyczący takich grup (Verbande).

W niektórych parlamentach działa system podobny do rozwiązania przyjętego w Parlamencie Europejskim – przepustki stałe i czasowe, wydawane na prośbę deputowanego lub danej grupy politycznej, umożliwiają ich posiadaczom nawiązanie osobistego kontaktu z deputowanymi, wstęp do określonych pomieszczeń parlamentarnych, udział w spotkaniach. W większości przypadków komisje parlamentarne mogą, jeśli uznają za stosowne, organizować jawne przesłuchania, by zapoznać się z opinią osób lub organizacji spoza parlamentu.