Przez 9 lat działania Stowarzyszenie Szkoła Liderów wyszkoliło ponad 2500 osób, które działają w organizacjach pozarządowych, samorządzie terytorialnym oraz partiach politycznych propagując w swoim środowisku ideę aktywności obywatelskiej.

1 września 2003 roku w budynku Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego odbyła się uroczysta inauguracja XI Letniej Szkoły Liderów Społeczeństwa Obywatelskiego.

Po uroczystym otwarciu XI Szkoły Letniej przez prof. Zbigniewa Pełczyńskiego, założyciela Stowarzyszenia Szkoła Liderów oraz Przemysława Radwana-Röhrenschefa, dyrektora generalnego, odbyła się debata inaugurująca pod hasłem: “Czy liderzy społeczni są potrzebni polskiemu społeczeństwu?” Na to pytanie starali się odpowiedzieć: prof. Witold Orłowski, Jakub Wygnański oraz poseł Jan Maria Rokita.

– Tak postawione pytanie jest dość prowokacyjne, ponieważ sugerowałoby, że mamy w Polsce już dosyć liderów i cała praca została już wykonana – mówił prof. Witold Orłowski. Jego zdaniem liderzy najbardziej są potrzebni wtedy, gdy kierunek zmian nie jest jasny i konieczne jest poszukiwanie nowych rozwiązań. Okres przemian to czas szczególnie wymagający dla liderów, ale nie kończy się wraz z zakończeniem procesów transformacji, ponieważ te procesy w rzeczywistości nigdy nie ustają. – Cały świat przechodzi obecnie wielką transformację – twierdził prof. Orłowski. – A z tego wynika, że liderzy są zawsze potrzebni. Potrzeba liderów społecznych odnosi się również do Polski, gdzie niejasność kierunku zmian jest ogromna.

Jakub Wygnański próbował wyobrazić sobie scenariusz, w którym liderzy społeczni w ogóle nie byliby potrzebni, czyli gdyby instytucje państwowe były tak rozbudowane, aby podołać realizacji wszystkich zadań. Przytoczył dane, z których wynika, iż 70 proc. Polaków uważa, że gdyby państwo dobrze funkcjonowało, to organizacje charytatywne i wolontariat nie byłyby potrzebne. Zdaniem Wygnańskiego takie założenie jest błędne. – Słabe społeczeństwo obywatelskie pozwala na rozrost państwa, które również jest słabe – mówił. – Życzyłbym sobie raczej społeczeństwa, które nie potrzebuje licznych liderów, gdyż działalność na rzecz dobra wspólnego powinna być czymś powszechnym i naturalnym. Obecnie, jego zdaniem, istnieje potrzeba, aby wśród liderów pojawili się ludzie nowi. Muszą jednak zdać sobie sprawę z tego, że będzie im trudniej niż działaczom ruchu obywatelskiego po 1989 roku.

– Czy będą się czuli potrzebni? Czy będą mieli potrzebę działania na rzecz innych? – zastanawiał się Jakub Wygnański. Okazuje się bowiem, że tylko 9 proc. młodych ludzi należy do samorządów szkolnych. Rezygnacja z różnego rodzaju uprawnień jest jego zdaniem bardzo niebezpieczna. – Z greki słowo idiota oznacza osobę nie myślącą o wspólnocie. Dlaczego tak wielu jest idiotów? – pytał. Jednocześnie przestrzegał przysłuchujących się młodych liderów przed bolączkami, z jakimi zmagają się liderzy trzeciego sektora: wypalenie, zmęczenie, zwątpienie, przeświadczenie o tym, że dobre intencje zastąpią kompetencje, brak umiejętności, wątpliwe motywacje, a także egocentryzm. Zaapelował do młodych ludzi, aby nie traktowali siebie jako szczególnej elity, ponieważ uczestnictwo w życiu społecznym powinno być czymś naturalnym.

Jan Maria Rokita zajął się przede wszystkim krytyką słowa “lider” oraz sformułowaniem definicji dobrego przywództwa. – Mam poczucie, że słowo “lider” stało się wytrychem czasów współczesnych zdominowanych przez mechanizm konkurencji – mówił poseł. – Wytrychem do określania bardzo różnych, bardziej lub mniej cennych rzeczy.

Poseł Rokita zastanawiał się m.in. czy liderem w polityce jest ten, kto ma umocowanie instytucjonalne, czy ten, który z jakiś powodów zdobył popularność? Dla Rokity bardziej zrozumiałym i cenionym słowem, związanym z życiem społecznym w Polsce jest “przywództwo”. Jego zdaniem przywództwo składa się z dwóch elementów: słowa i czynu. – Słowo potrzebne jest, aby przewodzić duszom, aby uzyskać efekt oddziaływania na świadomość ludzką, czyn zaś – aby działać na rzecz dobra wspólnego. Przywódcy powinni mieć zdolność do bezinteresownego czynu – dodał Rokita. – Bez tak rozumianego przywództwa świat będzie tak zły, że nie da się w nim żyć – podkreślił na zakończenie Jan Maria Rokita.