Człowiek od zawsze chciał różne chwile zatrzymać. Dowodem na to są malowidła naskalne w Jaskini Lascaux sprzed kilkunastu tysięcy lat. Ludzie tamtej epoki odeszli, obrazy zostały.

„Panel jednorożca” w jaskini Lascaux; Fot. Wikimedia commons

Już w starożytności uczeni odkryli, że światło, które pada przez maleńkie otwory, jak przez liście drzew, czy otwory w ścianie, odbija się od powierzchni, na którą pada i tworzy obraz odwrócony. Różni uczeni różnych epok i w różnych krajach próbowali znaleźć urządzenia do zatrzymania takich odwróconych obrazów.

W IV wieku przed naszą erą w Chinach filozof Mozi opisywał swoje doświadczenia z zatrzymaniem obrazu w „ciemnym pokoju”. Zauważył, że światło przechodząc przez otworek o małej średnicy, tworzy na przeciwległej ścianie obraz odwrócony. To pomieszczenie, w którym uzyskał odwrócony obraz, nazywał „miejsce zbierania”, albo „zamknięty pokój skarbów”.

To już była camera obscura. Łacińskie słowo camera oznacza komora, komnata, zaś obscura oznacza ciemność, zatem camera obscura to zamknięta ciemna przestrzeń, z otworem po jednej stronie, przez którą do środka wpada światło. Opis techniczny „ciemnego pokoju” i wyjaśnienie, dlaczego obrazy były odwrócone przedstawił około roku 1021 arabski uczony Alhazen (Ibn al-Hajsam) z Basry.

 Camera obscura była pierwszą w historii kamerą otworkową. W następnych wiekach technika otworkowa używana była głównie przez astronomów, dla których szczególnie przydatna okazywała się w obserwacjach Słońca. Używał jej także Mikołaj Kopernik w swoich badaniach.

Począwszy od czasów renesansu, camera obscura stopniowo zyskuje popularność również wśród malarzy, którzy używają jej dla określania poprawnej perspektywy. „Ciemne pokoje” przez nich używane były najczęściej pomieszczeniami, namiotami lub dużymi pudłami. Systemem camera obscura posługiwał się też Leonardo da Vinci (1452–1519).

Ilustracja przedstawiająca camera obscura Leonarda da Vinci. https://owlcation.com/humanities/Leonardo-da-Vincis-Camera-Obscura

W XIX wieku popularnością cieszyły się specjalne budynki-kamery, stawiane w miejscach, z których roztaczał się malowniczy widok. Wyposażone były w udoskonalone soczewki, dzięki czemu obraz był ostrzejszy i jaśniejszy.

Camera Obscura, Katalog, William Y. McAllister, Nowy Jork, ok. 1890

Camera obscura ma doniosłe znaczenie w rozwoju fotografii. To pierwowzór obiektywu, który pozwalał już od czasów starożytnych uzyskać rzeczywisty obraz. Po latach eksperymentów wielkie „ciemne komnaty” stały się światłoszczelną zamkniętą skrzynią, obitą wewnątrz czarnym materiałem, z małym otworkiem w przedniej ściance, który pozwalał zredukować wpadające wiązki światła. Z tyłu znajdowała się matowa szyba, na której powstawał obrócony obraz. Ale tego obrazu nie można było utrwalić.

Trzeba było wymyślić fotografię.  Namacalne zatrzymanie chwili.

Cdn.

ELŻBIETA POTOCKA