Aby je pozyskać, nie trzeba badań geologicznych, odwiertów, drążenia kopalń. Nie dewastuje środowiska, nie pozostawia toksycznych odpadów, nie rujnuje zdrowia pracujących przy jego wytwarzaniu. Ma niewielkie wymagania i w zasadzie jest dostępne wszystkim, nie tylko bogaczom. Mowa o oliwie pozyskiwanej z oliwek i nazwanej płynnym złotem przez Homera – pisze Grażyna Jammoul.
Jej historia jest długa i rozpoczyna się na górzystych terenach Azji Mniejszej, gdzie rosła dzika oliwka (olea silvestris). Prawdopodobnie została udomowiona przez człowieka jako pierwsze drzewo owocowe około 7 tysięcy lat temu. Najwcześniejsze ślady tego udomowienia w postaci zwęglonych szczątków drzewa odnaleziono w dolinie Jordanu, w prehistorycznej wsi Tel Zaf. Pierwsze uprawy pojawiły się na terenie Syrii, Libanu, Palestyny i Iraku między 4000 a 3000 r. p.n.e.
W starożytnym mieście Ebla w północno-zachodniej Syrii natrafiono na pierwszą oficjalną dokumentację dotyczącą upraw oliwki i produkcji oliwy, datowaną na 2400 r. p.n.e. Na glinianych tabliczkach opisano należące do króla i królowej ziemie obsadzone drzewami oliwnymi. Znaleziono też olbrzymie amfory, w których przesyłano oliwę przez port w Ugaricie do Egiptu.
Gaj oliwny w naturze
Za sprawą Fenicjan, największych starożytnych żeglarzy i kupców, później także Greków i Rzymian, oliwka rozprzestrzenia się na wybrzeżach Morza Śródziemnego. Fenicjanie zapoczątkowali jej uprawę w Andaluzji w XI w. p.n.e., a w VIII w. Arabowie, po podboju znacznej części Półwyspu Iberyjskiego, przywieźli ulepszone odmiany. Ślad ich wkładu w uprawę oliwek pozostał w języku; oliwa to po hiszpańsku aceite, po arabsku azzayt, oliwki to aceituna, arabskie azzaytun, a olejarnia almazara, po arabsku alma’sara.
We wszystkich kulturach krajów basenu Morza Śródziemnego drzewo oliwne ma bogatą i pozytywną symbolikę. Przypisuje się mu boskie pochodzenie. Grecy dostali je w darze od Ateny, Rzymianie od Minerwy a Egipcjanie od Izydy. Gałązka oliwna była symbolem pokoju, przebaczenia, pojednania, zwycięstwa i świętości. Gdy wypuszczona przez Noego gołębica przyniosła ją w dziobie, oznaczało to koniec potopu i gniewu Bożego.
W Grecji gałązki oliwne miały moc wypędzania demonów. Nosili je kapłani, osoby zwiastujące pokój oraz poszukujący schronienia. Wieńce oliwne wręczano zwycięzcom igrzysk olimpijskich. Za ścięcie świętego w Grecji drzewka groziła kara śmierci. Również w Starym i Nowym Testamencie, w Koranie i hadisach przypisywanych Muhammadowi spotkamy wiele wzmianek o oliwce.
Nie powinno to dziwić, gdy uzmysłowimy sobie miejsce, jakie zajmowała oliwa w życiu ludzi. Była pożywieniem, służyła do oświetlania pomieszczeń, do pielęgnacji ciała i włosów, była składnikiem maści leczniczych i kosmetycznych. Oliwą zabezpieczano skóry kaletnicze przed wysychaniem, konserwowano broń i zbroje. Kapłani używali jej do namaszczania królów i proroków, do dziś wchodzi w skład krzyżma, czyli świętego oleju używanego w czasie chrztu, bierzmowania, namaszczania chorych i udzielania święceń kapłańskich.
Od dawna używana w medycynie; dzisiaj już dokładnie wiemy jak dobroczynne dla organizmu jest jej działanie: redukuje poziom LDL, czyli złego cholesterolu nie obniżając tego dobrego – HDL, obniża poziom trójglicerydów, zmniejsza ciśnienie tętnicze, poprawia pracę wątroby.
Samo drzewo oliwne jest niezwykłe i idealnie nadaje się na symbol. Osiąga wysokość około 20 m. Ma bardzo skromne wymagania, rośnie nawet na jałowych, kamienistych glebach, gdzie nic innego nie da się uprawiać. Chroni glebę przed erozją. Przetrwa długie okresy suszy, niską temperaturę (ale nie długotrwałe mrozy), słoną wodę, silne wiatry, nawet pożar. Jest wiecznie zielone i długowieczne. Po około 150 latach korona drzewa obumiera, w pniu pojawiają się pęknięcia i dziuple, ale też nowe gałęzie. Po ścięciu pnia, z rozbudowanego systemu korzeni wyrastają nowe pędy, co zapewnia nieustanną egzystencję. W Libanie jest gaj oliwny, w którym wiek kilkunastu drzew szacuje się na około 6 tysięcy lat. Na Krecie sędziwe oliwki liczą sobie 3-4 tysiące lat, a oliwka w Betlejem może pamiętać czasy Chrystusa.
Wykorzystuje się owoce drzewa, czyli oliwki, ich sok, czyli oliwę, ale także twarde drewno do wyrobu drobnych obiektów oraz liście. Wyciąg z nich jest używany w medycynie ze względu na właściwości przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe i antyoksydacyjne.
Tak niezwykłe drzewo musiało trafić również do skarbnicy legend i przysłów. Jedna z arabskich legend tłumaczy poskręcany pień z dziuplą. Po śmierci Muhammada cała przyroda pogrążyła się w żałobie, figowce i krzewy granatu zrzuciły liście, ale nie oliwka. Na wyrzuty ze strony innych drzew odpowiedziała, wskazując na swój pień: Wy straciłyście włosy, a mnie pękło serce.
Przysłowia arabskie podkreślają znaczenie oliwy dla dobrobytu: chleb i oliwa są budulcem domu; jak mam mąkę i oliwę, to klaszczę i śpiewam; oliwa jest filarem domu. Nie ma praktycznie domostwa arabskiego bez zapasu oliwy. Kupowaliśmy ją w dużych, 20-litrowych, metalowych kanistrach. Kuchnia arabska oliwą stoi, więc nie może jej zabraknąć. Oliwa jest także gwarantem zdrowia. Spotkany przy pracy w sadzie, 90-letni, ale nadal krzepki starzec, dziadek jednej z moich studentek, na pytanie, skąd u niego taka kondycja fizyczna i psychiczna, odpowiedział, że codziennie rano pije na czczo małą szklaneczkę oliwy.
Może lepsze to płynne złoto niż twarde sztaby w banku?
GRAŻYNA JAMMOUL
https://pl.wikipedia.org/wiki/Drzewa_oliwne_z_Alpilles_w_tle#/media/Plik:Van_Gogh_The_Olive_Trees..jpg
Najstarsze ślady praczłowieka pochodzą sprzed 3,2 miliona lat. Szkielet kobiety o wzroście około 1 metra i wadze 30 kg został znaleziony w 1974 roku w regionie Afar w Etiopii. Nazwano ją Lucy, jest ona przedstawicielką gatunku australopiteka. więcej...
Faceci z Los Angeles. Grają od 34 lat, ale to dopiero ich piąta płyta, pierwsza po 13 latach milczenia. więcej...
Oto prawdziwa twórczość z kluczem. A co, może kogo, autor miał na myśli? więcej...
DZWONY BĘDĄ BIŁY
Zmartwychwstanie
Dzwony będą biły coraz głośniej, kto ma czyste serce śpi spokojnie… więcej...