Istnieje tu pewna prawidłowość: im pozycja danego środowiska gospodarczego jest słabsza, przedsiębiorstwa mniej elastyczne i nowoczesne, tym chętniej sięgają one po argumenty pozaekonomiczne i polityczne metody wpływu, mające pogorszyć warunki funkcjonowania mocniejszej ekonomicznie i organizacyjnie konkurencji.

W środowiskach kupców, szczególnie pośród przedsiębiorstw mniejszych, dyżurną przyczyną niepowodzeń w biznesie są sieci handlu wielkopowierzchniowego. Zarzuty te spełniają dość prosty schemat argumentacyjny: analizuje się najpierw jednostkowy przypadek niewłaściwego postępowania w jakiejś sieci, a następnie wyprowadza wniosek o rujnujących następstwach ich funkcjonowania w gospodarce jako całości, najczęściej nie zadając sobie trudu rzetelnej analizy zjawiska, jego skali, reakcji zarządów na odkrytą nieprawidłowość, nie mówiąc już o takich “drobiazgach”, jak integracja z UE, spójność przepisów, czy ważność obustronnie zawartych umów lub o zasadzie równości podmiotów na rynku.

Nie zgadzam się z takim sposobem myślenia i czynię to tym bardziej świadomie, że schemat ten staje się niemal zawsze przesłanką działania lobbingowego, kończącego się niestety wystarczająco często powstawaniem aktów prawnych mających wyrządzić partykularną szkodę sieciom. “Pociski” takie z reguły chybiają celu, gdyż w istocie powstające wskutek nacisku potencjalnych wyborców na niektórych polityków przepisy szkodzą przede wszystkim gospodarce jako całości oraz – co jest paradoksalnym, ale namacalnym następstwem – tym, których nieroztropni legislatorzy starają się wspomóc.

By nie być gołosłownym: doskonale w schemat ten wpisują się przegłosowane przez Sejm poprawki Senatu do Kodeksu Pracy w sprawie zakazu pracy w niedzielę oraz ustawa o terminach zapłaty w obrocie gospodarczym. Nie jest dziś istotny ostateczny ich kształt, gdyż nowy Sejm z pewnością przystąpi do ich nowelizacji, ale potencjalne konsekwencje wejścia ich w życie w proponowanym i zarazem radykalnym kształcie. Wynika z niego jeden oczywisty dla mnie fakt: nikt z radykałów stojących za projektami przepisów “anty-sieciowych”, by użyć neologizmu, nie zadał sobie trudu analizy skutków ich wejścia w życie, mimo publikowanych, m.in. przez Polską Organizację Handlu i Dystrybucji (POHiD), ostrzeżeń. Raz jeszcze więc warto na nie zwrócić uwagę – ku pamięci i przestrodze.

Co w istocie bowiem znaczy zakaz handlu w niedzielę dla firm zatrudniających mniej niż 5 osób? Przede wszystkim restrykcje te stanęłyby w sprzeczności z art. 32 Konstytucji RP i w takim wypadku veto prezydenckie jest raczej pewne. Ale, załóżmy, że prezydent takiej sprzeczności “nie zauważy”, lub Sejm przegłosuje veto wymaganą większością i znowelizowany Kodeks wchodzi w życie. Tak skonstruowane przepisy uderzą nie tylko w duże obiekty typu super- i hipermarket, ale głównie w mniejsze firmy. Przede wszystkim w firmy działające tam, gdzie nie ma dużych obiektów, np. w małych miastach, osiedlach, dużych stacjach benzynowych, które nie zawsze spełniają warunki formalne, nałożone na firmy określane jako małe. Klęską taka decyzja będzie też dla małych sklepów pracujących w galeriach handlowych hipermarketów, które ok. 20% swoich obrotów uzyskują właśnie w niedzielę.

By sprawę uogólnić: realizacja opisanego i zilustrowanego konkretnymi przykładami schematu to po prostu realizacja, mam nadzieję niezamierzonej, strategii destabilizacji warunków inwestowania w Polsce i pogarszanie klimatu inwestycyjnego oraz warunków działalności gospodarczej w ogólności. Restrykcyjne reagowanie na przykre i często nieuniknione rezultaty walki konkurencyjnej nie są więc w żaden sposób wytłumaczalne w kategoriach racjonalności ekonomicznej.