Wspólnym powodem i uniku, i wykrętu jest niechęć do poddania się pewnym uzasadnionym, lecz dla adresata kłopotliwym wymaganiom, oczekiwaniom, obowiązkom, zobowiązaniom. A podobną konsekwencją tego podobnego nastawienia jest próba bezpiecznego zignorowania tego, do czego inni chcą nas zmusić. Zarówno unik, jak i wykręt są przejawem oporu wobec niewygodnych nakazów. Ale jest to taka forma oporu, która pozwala zachować pozory, że nie odmówiliśmy, i przez to zapewnia asekurację, bezkarność (przynajmniej do czasu). Jednak o uniku, jak i o wykręcie u w ścisłym znaczeniu możemy mówić jedynie wtedy, gdy nadawca tych niewygodnych wymagań, zdolny do wywierania na nas nacisku, jest moralnie lub prawnie uprawniony do przedstawienia pewnych oczekiwań, wymagań, żądań, poleceń – czy to we własnym imieniu i interesie, czy też reprezentując jakieś dobro wspólne i powszechnie uznawane zasady.

Z drugiej strony, te dwa sposoby zachowania opornego dość istotnie różnią się między sobą: okolicznościami zastosowania i schematem taktycznym. Unik oraz wykręt stosujemy na innych etapach zagrożenia. Najprościej mówiąc, na unik stawia ten, kto ma szansę ewakuować się z miejsca lub nie pojawić się w chwili zagrożenia zanim zostanie mu przekazane to, czego się domyśla, spodziewa, a przed czym chce się uchylić. Może więc kogoś nie spotkać, gdzieś nie być lub nie dotrzeć na czas, czegoś nie odebrać lub udać, że nie przeczytał, nie usłyszał,  nie zobaczył, nie zrozumiał. Natomiast wykręca się ten, kto jest pozbawiony takiej sposobności, kto nie mógł uniknąć kontaktu z nadawcą wymagań czy oczekiwań i zmuszony jest na nie zareagować, szuka więc takiej odpowiedzi, by się nie narazić na sankcje, a jednak nie spełnić postawionych mu wymagań.

Znajduje to zastosowanie nie tylko do zadań czy zobowiązań jednorazowych, w tym opartych na regule wzajemności (przysługa za przysługę, przychylność w jakieś sprawie w zamian za niegdysiejszą pomoc), ale również do obowiązków czy powinności trwałych, niejako raz na zawsze określonych i przesądzonych. A wiele jest takich uciążliwych balastów w rolach małżeńskich, rodzinnych, zawodowych, służbowych, biznesowych. Ten, kto nie może wprawdzie zakwestionować ani uchylić jakichś stałych wobec siebie wymagań, może jednak w konkretnych chwilach i sprawach je zignorować lub „zawiesić”, posługując się bądź unikiem, bądź wykrętem. Oto najprostszy przykład: jeśli ciąży na mnie  – w sensie prawnym, i z moralnego punktu widzenia – obowiązek alimentacyjny, to ja bynajmniej go nie kwestionuję ani też nie lekceważę, jednak właśnie teraz straciłem pracę, zmieniam mieszkanie, mam wielkie wydatki po wypadku. Inny przykład: Jeśli umowa ubezpieczeniowa obliguje mnie do „niezwłocznego” wypłacenia odszkodowania w przypadku każdej szkody określonego rodzaju, to już ja znajdę sposób, aby wypłata, która zepsuje mi kwartalną statystykę lub naruszy kruchą równowagę w budżecie, odwlokła się do następnego okresu rozliczeniowego. Moją bronią w tej zwłoce są odpowiednie procedury, obieg dokumentów, losowa weryfikacja wybranych roszczeń itd. itp.

Posługiwanie się pozorami i pretekstami, wybiegami i wymówkami to kolejna wspólna cecha uniku i wykrętu; występuje tu podobieństwo w sposobach oddalania niebezpieczeństwa lub „rozbrajania miny”. 

W odróżnieniu od wykrętu unik ma na celu niedopuszczenie do przekazania i egzekwowania wymagań. Zanim mnie o coś poprosisz czegoś zażądasz lub coś rozkażesz, już okazuję się nieosiągalny. A przy tym jestem „czysty” i „kryty”. Nie zdążyliśmy wcześniej porozmawiać ten temat. Rozkaz nie dotarł, czego dowodem ma być brak mego potwierdzenia. Nie otrzymaliśmy wpłaty, czego dowodem jest brak pokwitowania.  

To zwykle zakłada niedopuszczenie do kontaktu z kimś, kto te wymagania mógłby przekazać albo omijanie miejsc i sytuacji (np. zebrań, spotkań, ceremonii), w których uczestnictwo nakłada albo prolonguje jakieś obowiązki bądź zobowiązania. Unik stosuje ten, kto dąży do uniknięcia uczestnictwa w czymś dla siebie niekorzystnym, do wyłączenia siebie z działania niewygodnego lub pryncypialnie nieakceptowanego – ale ma możliwość uczynić to, zanim zostanie zmuszony do potwierdzenia swojej obecności i potwierdzenia odbioru komunikatu. Nawet jeśli nie ma prawa odmówić danej prośbie, wezwaniu czy rozkazowi, to nie naraża się na sankcje za bezprawną odmowę, niesubordynację czy np. niewdzięczność, nielojalność itd. Co najwyżej naraża się na niesmak, opinię tchórza lub cwaniaka, krętacza – ale i taka sankcja niekoniecznie musi go spotkać. Omija go wszak konieczność jednoznacznej i tak czy inaczej niekorzystnej deklaracji (czy to posłuchu, czy też odmowy, gdy każda z tych odpowiedzi jest dla niego niekorzystna). Unik też innym jednoznaczną ocenę intencji, postawy. Bo przecież  złej woli można jedynie się domyślać, nie ma jednak pewności, dowodu, zaś zamiast egzekucji należności następują tylko powtórne wezwania i  ponaglenia.

I to jest główny powód atrakcyjności uniku: kto zręcznie (choćby prostacką rejteradą albo symulacją nierozgarnięcia) unika jakiegoś obowiązku, ten unika również kary za to udane uchylanie się.  

Prof. dr hab. Mirosław Karwat