To ponad 180 eksponatów m.in. z metalu, ceramiki, rogu, nefrytu, ozdobionych szylkretem, koralami, turkusami i czym tam jeszcze. Fajki są wyłącznie azjatyckie, zgodnie z wieloletnią pasją Wawrzyniaka, który poza Azją świata nie widzi. Całkiem niedawno wrócił (co prawda z przygodami), z rejsu po Pacyfiku, podczas którego zawijał m.in. do Brunei i Vanuatu.

Syzyfowe dragi – 18.02

6 ton narkotyków to dużo? Nie jest mało, i właśnie taka ilość środków odurzających padła łupem władz Tadżykistanu w 2012 roku. Ale pamiętajmy, że przez ten kraj środkowoazjatycki przechodzą kluczowe szlaki tranzytu dragów produkowanych w Afganistanie. I to są w sumie setki ton, trudnych do wykrycia, ponieważ transport i ochrona dostaw opioidów jest w rękach wpływowych klanów tadżyckich chronionych przez najwyższe czynniki. Ale cóż: sześć ton też na ulicy się nie wala. I jak twierdzi Agencja Kontroli Narkotyków z siedzibą w Duszanbe, w zeszłym roku udało się przechwycić aż o ponad 40 proc. więcej dragów niż w 2011 (heroina, opium, konopie).

Siły rządowe na gorącym uczynku złapały także 946 osób, z których 28 było cudzoziemcami. Pochodzili z Afganistanu, Iranu, Rosji, Ukrainy, Uzbekistanu, Kirgistanu i Kazachstanu – międzynarodowe doborowe towarzystwo wspomagające ćpunów, junkies, których już 60 temu opiewał William Burroughs. W tym samym 2012 roku za granicą ujęto 297 Tadżyków (274 w Rosji), zamieszanych w narkotykowy biznes.

W ogóle trzeba dodać, że środki odurzające są nie tylko przewożone przez terytorium republiki, ale i w niej konsumowane na coraz większą skalę. Oficjalnie, co prawda, pacjentów uzależnionych od opioidów, zarejestrowanych w urzędach, jest tylko 7231; lecz kto był w tym państwie pięknych kobiet i rozśpiewanych facetów, to wie, że rozmiary zjawiska są przytłaczające. Bo to urocza, ale uboga kraina, a gdzie bieda piszczy, to albo biorą (Afganistan) albo i biorą, i piją (Tadżykistan).

Znowu Rosja – 14.02

Kreml wyprze Biały Dom? Wygląda, że zamiast amerykańskiego centrum przewozów na lotnisku w Biszkeku będzie ośrodek logistyki pod flagą rosyjską. Jak zwał tak zwał, lecz w istocie rzecz tyczy powstania bazy wojskowej. Umowa o dzierżawie części lotniska Manas przez USA wygasa w 2014 roku, a prezydent Ałmazbek Atambajew uprzedzał, że jej nie przedłuży. Waszyngton nie daje za wygraną, tyle że Moskwa chyba się uparła, by Waszyngton wykurzyć (smoke out) z terytorium Kirgistanu. Ma już co prawda militarny przyczółek w kirgiskiej miejscowości Kant (na cześć filozofa niemieckiego). Można jednak odnieść wrażenie, że chce niepodzielnie dominować na tym terenie, a to oznacza eliminację konkurencji.

Tak naprawdę Federacja Rosyjska przywróciła swoje panowanie w obrębie Azji Środkowej, podporządkowując sobie i Kirgizję, i Tadżykistan, Kazachstan oraz Turkmenistan aktorsko udający niezależność czy wręcz neutralność. Ma tylko pewne kłopoty z kapryśnym, miotającym się jak ryba w sieci Islamem Karimowem (czyli z Uzbekistanem), ale to też może być jedynie stan przejściowy. Zwłaszcza, że lider ten ma już swoje lata i jest schorowany.

Obrotowy Taszkent, teraz rokujący ze Stanami Zjednoczonymi, ma tak naprawdę ograniczone pole manewru. Bo wystarczy, że Rosjanie wyproszą setki tysięcy uzbeckich gastarbeiterów (Ameryka ich przecież nie wchłonie) i kryzys gotowy. Uzbekistan już jest beczką prochu – powrót do kraju mas gastarbeiterów może krytycznie zaognić sytuację powodując odpalenie lontu i wybuch niekontrolowanej rewolty czy wojny domowej. Gorszej nawet w skutkach od tej, która szalała w sąsiednim Tadżykistanie (1991-96).

Złowróżbny schyłek – 11.02

Co jest gorsze dla kraju: przewlekłe, przeterminowane rządy Islama Karimowa czy nieuchronny kres rządów 75-letniego prezydenta Uzbekistanu? Odpowiedzi na to pytanie szukał Daniił Kisłow, jeden z czołowych znawców tematyki Azji Środkowej w Rosji. Sytuacja republiki jest opłakana: bieda, brak perspektyw, masowy exodus ludności za chlebem, zwłaszcza do miast rosyjskich, sterowana gospodarka znajdująca się w rękach kolesiów i rodziny, czy też możliwość zakupu walut obcych jedynie na czarnym rynku. I kolejne curiosum: do zbioru bawełny zapędzani są nauczyciele, lekarze, dzieci, a prace przebiegają pod okiem policji. Dlaczego? Dlatego, że biały surowiec jest ważnym artykułem eksportowym, na którym majątki zbijają krewni i znajomi królika. Poza tym tępiona jest wszelka opozycja, nie tylko islamska. I tak dalej. A jak będzie po Karimowie?

Długo może być wcale nie lepiej. Bo nie dość, że cudów gospodarczych nie ma – a już na pewno nie występują w zrujnowanych, sprywatyzowanych państwach – to jeszcze istnieje realne zagrożenie wybuchem wojny domowej. A to dlatego, że z jednej strony narasta nienawiść do reżimu, z drugiej – wykształciła się duża grupa zwolenników Karimowa, którzy nie zechcą oddać pola po jego odejściu. Czyli jest tu gotowy scenariusz syryjski, ale nawet w wersji ostrzejszej, bardziej brzemiennej w skutki, uważa Kisłow.

Optymistycznie nie nastraja także obecna wrogość między Taszkentem a Tadżykistanem i Kirgistanem, która w końcu eksplodować może krwawą konfrontacją. Nie wygląda to wszystko najlepiej, bo tego tylko brakowało, żeby Azja Środkowa stanęła w ogniu.

Sny o potędze – 7.02

Wielka Persja ciągle się roi prominentnym przedstawicielom religijnego reżimu w Teheranie. I jasne, że również wielu prostym Irańczykom, ale tych nie słychać tak jak polityków. Ostatnio o swym dążeniu do renesansu imperium rozprawiał ajatollah Mohammad Baker Charazi, a nie jest to byle kto. Charazi kieruje Hezbollachem w Iranie i zamierza startować w tegorocznych wyborach prezydenckich (czerwiec). Patriotyczny duchowny się odgraża, że przywróci na „ojczyzny łono” ziemie tworzące dziś Tadżykistan, Armenię i Azerbejdżan.

Enuncjacje rozgorączkowanego kleryka nie mogły zrobić dobrego wrażenia w in spe inkorporowanych krajach mimo że ten zapowiedział, iż chce swe aspiracje realizować bez rozlewu krwi. Jeden z czołowych religijnych autorytetów Azji Środkowej, tadżycki polityk, mułła Akbar Turadżonzoda nie krępował się nazwać po imieniu mrzonek Charaziego. – To szaleństwo – ocenił. Wypowiedzi „palącego jakieś ziola” ajatollaha – by użyć retoryki artystki Dody – nie muszą być brane na serio, ale bez dwóch zdań odzwierciedlają tęsknoty trawiące część irańskiego establishmentu i społeczeństwa.

Oczywiście można rzec, że nasza chata tu w ogóle z kraja, ale nie powinniśmy się zasklepiać na świat. Tym bardziej, że to co się dzieje i co paplają w Iranie, może mieć przełożenie na sytuację globalną. Teheran ma przecież nie tylko ambicje atomowe, ale i trzyma klucze do stabilizacji w Iraku czy Libanie. No i współdecyduje o przebiegu wydarzeń w Syrii.

Ucieczka przed rewoltą – 5.02

Aż 12 procent Rosjan może się bać rewolucji oraz destabilizacji społecznej i dlatego opuszcza kraj. Ale główną przyczyną emigracji jest podobno niezgoda na poczynania władzy i na system polityczny. Te motywy pchają do wyjazdu, mającego na celu chęć urządzenia się za granicą, nawet 34 proc. osób. Co piąty respondent sondażu przeprowadzonego przez agencję Rosbałt za powód zmiany „barw państwowych” podaje dążenie do poprawy warunków materialnych i życiowych. 11 proc. potencjalnych „uchodźców” nie odpowiada to, że niekorzystnie – ich zdaniem – ewoluuje skład etniczny Federacji Rosyjskiej, a także to, że w obiegu krążą nadmierne kwoty kapitału o dwuznacznym pochodzeniu.

Spośród ankietowanych ok. 3 proc. za dobry pretekst do zerwania z macierzą uznaje nudę egzystencji w Rosji, a 1 procent – pragnienie przeprowadzki w inny klimat i polepszenia stanu zdrowia. Z kolei całościowe wyniki badania na pewno nie są źródłem radości dla klasy rządzącej: ta nie widzi sensu, by wyjeżdżać, bo nigdzie nie będzie jej tak dobrze jak na miejscu.

Moskiewskie przymiarki – 1.02

Dokąd „rzucą” Dmitrija Miedwiediewa, jak już straci robotę premiera? To na razie zagadka. Ale na jego następcę podobno przymierzają Aleksieja Kudrina. Dwie czołowe frakcje rosyjskiej elity mają się coraz bardziej żreć. Wojna nerwów między nimi, podjazdy i szarpanina podobno się tylko wzmogły po roszadzie na szczytach. Czyli wtedy, gdy tandem zamienił się miejscami: Miedwiediew zostal szefem rządu, a jego mentor i protektor Władimir Putin wrócił na Kreml.

Wzajemne animozje obydwu liderów nawet nie są aż tak intensywne jak wrogość i zapiekłość kamaryli, które ich otaczają. I wygląda na to, że ofiarą rozgrywek padnie aktualny prezes rady ministrów. W kontekście tej sytuacji padają już też opinie, że Miedwiediew będzie stopniowo rugowany z ekranów telewizyjnych aż całkiem „zniknie”. Ale że nie jest hetką-pętelką to go na pewno nie skrzywdzą i gdzieś korzystnie wyląduje.

Tymczasem na jego dziedzica może zostać wypromowany Aleksiej Kudrin, który swego czasu był nawet zastępcą „znikającego”. Ale że się panowie nie polubili z – nawiasem mówiąc – względów merytorycznych (rozbieżności w kwestiach ekonomicznych), to potencjalny nowy premier musiał odejść z gabinetu. Ale, być może, teraz to on będzie górą. I tak się toczy wewnątrzkremlowski światek, w którym Dmitrij Miedwiediew chyba się lekko pogubił.

Henryk Suchar