DR PIOTR BRZOZOWSKI

Pracownia Ekonomiki i Marketingu

Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa

Dynamika produkcji owoców
     na świecie w  latach 1990 -2007

Perspektywy dla sadownictwa w skali globalnej są dobre. Światowa produkcja owoców według danych FAO w  latach 1990 -2007 wzrosła z 353 mln ton do 555 mln ton. Średni roczny przyrost produkcji wynosił 11,6 mln tj. około 3,3%. Przekraczał on ponad dwukrotnie przyrost ludności świata w tym okresie, który wynosił 1,55% rocznie. Przyrost produkcji i spożycia owoców następował dzięki wzrostowi światowego PKB, w przeliczeniu  na głowę mieszkańca wzrastał on w tempie 3,2% rocznie. Tendencja ta utrzyma się również w najbliższej przyszłości, ludność świata będzie stawała się coraz zamożniejsza. W państwach Azji do roku 2015 przewiduje się wzrost PKB na poziomie  około 7-8% rocznie, a w Afryce około 6% rocznie. Coraz więcej państw będzie dołączać do grupy krajów rozwiniętych, a wraz z tym będzie rósł globalny popyt na owoce i ich przetwory. Będzie także rosła atrakcyjność tych krajów jako rynków zbytu dla owoców strefy umiarkowanej. 

Owoce te w latach 1990-2007 cechowało różne tempo wzrostu w skali światowej, dla jabłek wynosiło ono 3,4% i było nieco wyższe niż dla ogółu owoców, wyższe było także dla truskawek -3,7%, śliwek – 4,4%, malin – 5,2% i gruszek – 7,1% . Najwyższe tempo wzrostu z owoców naszej strefy klimatycznej, cechowało w tym okresie  borówkę wysoką – 8,9% rocznie. Niskim tempem wzrostu wyróżniały się porzeczki 2,9%, czereśnie – 1,9% oraz wiśnie 1,2%. Spadek produkcji odnotowano w tym okresie dla agrestu, średnio minus 1,5% rocznie.

Produkcja, spożycie i eksport  jabłek na świecie,
średnio w wybranych  latach

Jabłka są jednym z podstawowych owoców produkowanych na świecie. Udział jabłek w światowej produkcji owoców wynosił w 2006 roku 13%, co umiejscawiało je na czwartej pozycji po pomarańczach (13%), bananach (14%) i winogronach (14%). Udział różnych owoców tropikalnych innych niż banany w światowej produkcji wynosił 23% (World Apple Review; 2008). Według danych FAO w latach 1969-1970 w stosunku do lat 2006-2007 produkcja jabłek na świecie wzrosła ponad 2,5-krotnie, osiągając w roku 2007 poziom 65,7 mln ton. Spożycie jabłek w kilogramach na mieszkańca wzrosło w tym okresie o 45%. Światowy eksport  w tym okresie wzrósł cztery razy, a jego udział w produkcji wzrósł z 7,86% do 12,09%. Dla porównania udział eksportu jabłek świeżych w produkcji w Polsce w latach 2006-2007 wynosił średnio 24,5 %.

Produkcja, eksport i import jabłek w krajach

odgrywających największą rolę

w obrocie jabłkami w latach 2006-2007

 Dynamiczny wzrost cechował światową produkcję jabłek w okresie ostatnich piętnastu lat. Znaczny udział w tym wzroście miała produkcja jabłek w Chinach, gdzie w tym okresie produkcja wzrosła czterokrotnie, tj. o ponad 15 mln ton, podczas gdy na świecie wzrost produkcji wynosił ponad 20 mln ton. Produkcję jabłek w Chinach po roku 1990 wyróżniało niebywałe tempo wzrostu ponad 30% rocznie, imponujące było także tempo wzrostu plonów około 25% rocznie.  Dla porównania w następnym co do wielkości tempa wzrostu produkcji kraju, a więc w Polsce,  zbiory jabłek w tym okresie wzrastały średnio 10% rocznie, a plony 2,5% rocznie. Podczas gdy produkcja jabłek na świecie rosła osiągając poziom ponad 65 mln ton, w państwach europejskich odnotowano lekki spadek produkcji, wynosił on 1,3% rocznie. Chiny są również największym eksporterem jabłek, w 2006 roku wyeksportowały 1.020 tys. (ponad milion!)  ton świeżych jabłek, a średnio w latach 2005-2006 – 912 tys. ton.  Pod względem wartości eksportu świeżych jabłek Chiny uplasowały się jednak dopiero na siódmej pozycji. W tej kategorii przodują Francja i Włochy, dzięki wysokim cenom uzyskiwanym w eksporcie, głównie do Niemiec i W. Brytanii.

Następne pod względem wielkości eksportu Chile w roku 2006 wyeksportowało ponad 800 tys. ton jabłek świeżych co stanowiło prawie 60% własnej produkcji. Żaden kraj na świecie nie ma tak wysokiego udziału eksportu jabłek świeżych w produkcji, z wyjątkiem Holandii i Belgii. Kraje te jednak w dużym stopniu pośredniczą w obrocie jabłkami i zdarzało się w poprzednich latach, że więcej eksportowały niż produkowały.

Polska z wielkością eksportu jabłek świeżych 410 tys. ton średnio w latach 2006-2007 zajmuje szóste miejsce, pod względem wartości eksportu jesteśmy jednak na początku drugiej dziesiątki krajów – eksporterów jabłek.  Eksport jabłek z Polski wzrósł jednak znacząco w ciągu ostatniego roku, szacuje się, że wyeksportowaliśmy w tym okresie około 820 tys. ton jabłek, głównie do Rosji.

Import jabłek do wybranych

państw UE w latach 1990-2007

Największym importerem jabłek na świecie od kilku lat pozostaje Rosja, w roku 2006 zaimportowała ponad 930 tys. ton jabłek, z czego przynajmniej ¼ pochodziła z Polski, w roku gospodarczym 2008/2009 zaimportowała 998 tys. ton z czego prawie 40% pochodziło z Polski. Drugim państwem pod względem wielkości importu jabłek i pierwszym pod względem wartości importu są Niemcy. Około 40% tego niemieckiego importu przypada na jabłka z Włoch, reszta na Holandię, Francję i kraje Płd. Półkuli i około 3% na jabłka z Polski.  Spośród krajów europejskich dużo jabłek importuje W. Brytania, a także Hiszpania i Portugalia, które mają dobre warunki do uprawy jabłoni. Dużym importerem są także państwa skandynawskie, co ze względu na klimat nie jest niespodzianką. Znacznym importerem jabłek w stosunku do liczby ludności jest także Irlandia.

W imporcie do krajów europejskich umacniają swą pozycję kraje półkuli południowej: Chile, Nowa Zelandia, Argentyna, Republika płd. Afryki, Brazylia, Australia, a nawet Urugwaj. Na początku lat 90-tych eksportowały one około miliona ton świeżych jabłek, w roku 2004 było to prawie dwa miliony ton. Dostawy z tych krajów mają przeważnie miejsce w miesiącach wiosennych i wczesnoletnich, gdy w Europie jest mniej jabłek rodzimej produkcji.

Import jabłek do wybranych dynamicznie rozwijających się krajów wschodu w latach 1985-2007. D. O’Rourke (Belrose, Inc., autor Word Apple Review) i W. Ellinger (dyrektor byłego ZMP) przewidują wzrost globalnego popytu na jabłka do roku 2015 o 10–20 mln ton, czyli o 20-25% głównie za sprawą krajów Azji i Afryki. Podstawę ku temu dają prognozy gospodarcze i demograficzne. Jednocześnie przewidują wzrost produkcji jabłek w Azji, głównie w Chinach. Produkcja jabłek przeznaczonych na koncentrat jabłkowy może wzrosnąć o 4,5 mln ton z obecnych  13,5 mnln do 18 mln, czyli o ponad 30%.  

Produkcja najważniejszych odmian jabłek w 25 krajach
w roku 2007 oraz prognoza na lata 2010, 2015 (w tys. ton). Wśród odmian liderem wzrostu jest odmiana Royal Gala, której produkcja do 2015 roku wzrośnie o ponad milion ton, następnie Golden Delicious, Idared, Fuji i Braeburn. Także w Polsce produkcja tych i kilku innych nowych odmian jabłek będzie opłacalna w najbliższych latach. Producenci, organizacje producentów i handlowcy powinni jednak dokładać starań do zwiększenia eksportu i pozyskania stałych odbiorców zagranicznych nawet na odległych rynkach.

Spożycie jabłek w Polsce nie wzrośnie przy dotychczasowym tempie wzrostu siły nabywczej ludności, na co wskazuje przykład innych zamożniejszych od nas państw. Nie dotyczy to tylko nowych atrakcyjnych odmian letnich, ale jest to dość płytki rynek, gdzie popyt zostaje szybko zaspokojony przy wzroście produkcji.

Powierzchnia uprawy jabłoni w ostatnim 10-leciu w Polsce zasadniczo nie zmieniła się, natomiast powierzchnia uprawy pozostałych owoców z drzew z wyjątkiem orzechów włoskich zmniejszała się.

Zbiory jabłek w ostatnim 10-leciu rosły, natomiast zbiory pozostałych gatunków owoców z drzew generalnie nie wykazywały takiej tendencji, choć wzrosła produkcja brzoskwiń, orzechów włoskich i moreli.

Jest to duży fragment całości artykułu dr. Piotra Brzozowskiego dotyczący uprawy jabłek.