WOJCIECH GASPARSKI

Lato to okres organizowania licznych kursów dokształcających uzupełniających wiedzę z różnych dziedzin. Można więc zmniejszyć własną niekompetencję przyczyniając się tym samym do wzrostu etyczności decyzji i działań.

Lekcja pierwsza. Uff! Nie z powodu gorąca, ale dlatego, że po wielu latach zapowiedzi, które nie doczekały się spełnienia, przygotowany został wreszcie projekt ustawy o lobbingu. Polska Rada Biznesu rada z tego, choć nierada z treści owego projektu, zaprosiła do Pałacyku Sobańskich liczne grono osób na konferencję zorganizowaną wespół z Instytutem Spraw Publicznych. I co się okazało? To, że jeśli Jan Kowalski będzie chciał bronić np. parczku osiedlowego przed zachłannym deweloperem zamierzającym wznieść tam apartamentowiec i zwróci się do burmistrza z zamiarem wpłynięcia na decyzję, to nie jest lobbystą. Gdyby jednak uczynił to wraz z sąsiadami zawiązując ad hoc grupę “Zielony Pokój”, to byliby – w świetle ustawy – lobbystami i pod karą grzywny musieliby się zarejestrować w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji niezależnie od tego czy działaliby w stolicy czy na dalekich peryferiach Rzeczypospolitej.

Autorom projektu ustawy wskazuję oferowany przez Miejską Komisję Etyki z Miasta Aniołów, czyli Los Angeles, Lobbying Handbook. W podręczniku tym znajduje się taki oto kwalifikator lobbysty. Uznanie kogoś za lobbystę wymaga spełnienia potrójnego warunku: (1) jeśli w ciągu tego samego kwartału angażowałeś się w działalność lobbingową oraz (2) kontaktowałeś się bezpośrednio przynajmniej raz z osobą urzędową miasta po to, by wpłynąć na prawo miejskie oraz (3) otrzymałeś lub masz otrzymać wynagrodzenie z tego tytułu w wysokości $ 4000 lub więcej od wszystkich klientów, to obowiązany jesteś zarejestrować się w Miejskiej Komisji Etycznej w ciągu 10 dni po miesiącu, w którym trójwarunek został spełniony. Szczegóły na stronie: www.lacity.org/ETH.

Lekcja druga. Wielu z nas pamięta z lat dziecięcych wierszyk Jana Brzechwy zaczynający się od słów: “Na ulicy Trybunalskiej mieszkał sobie Staś Pytalski, co gdy tylko się obudzi pytaniami dręczy ludzi.” A dlaczego dręczy? Prawdopodobnie z przyczyn, o których pisał znakomity logik Kazimierz Ajdukiewicz, a mianowicie: “Gdy od zdania pytajnego wymaga się, aby było sformułowane jasno, to obok innych warunków jasności, które nakładamy na wszelkie wypowiedzi, przy zdaniach pytajnych domagamy się przede wszystkim tego, by wskazywały one wyraźnie datum questionis oraz zakres niewiadomej pytania. Gdy te nie są wskazane, wówczas odbiorca pytania nie wie, o co go pytają.” [Logika pragmatyczna, PWN 1974, s. 88]. Dziś gdy Pytalskich – szczególnie dzięki Sejmowej Komisji Śledczej – jest wielu, godzi się przypomnieć tę cenną książkę, szczególnie zaś jej fragment dotyczący logiki pytań. Owo datum questionis to nic innego jak “dana pytania” czyli schemat odpowiedzi zawarty w zdaniu pytajnym. Oto przykład: w pytaniu “Kto zaproponował łapówkę?” zawarto schemat odpowiedzi: “X zaproponował łapówkę”. Owo “X” jest właśnie niewiadomą pytania, na które odpowiedzią właściwą będzie podstawienie w jej miejsce nazwy przekształcającej owo datum w zdanie prawdziwe lub fałszywe. Może to być np. dyplomata w Burkina Faso. Obok takich pytań, zwanych pytaniami dopełnienia występują jeszcze pytania rozstrzygnięcia mające tylko dwie wykluczające się odpowiedzi: “tak” oraz “nie”.

Oprócz rodzajów pytań warto także wiedzieć, że pytania mogą mieć pozytywne lub negatywne założenie, tj. stwierdzenie, że przynajmniej jedna z odpowiedzi właściwych jest prawdą, lub że tak nie jest. Owe założenia mogą być zniesione przez odpowiedzi na zadane pytania. Pytania mogą być ponadto sugestywne oraz podchwytliwe. Jako ćwiczenie dla adeptów szkoły letniej zadaję taką oto kwestię: “Czy odpowiedź na pytanie o poglądy pytanego jest prawdziwa w odniesieniu do treści tych poglądów, czy tylko w odniesieniu do faktu, że pytany ma (lub nie ma) poglądów w danej sprawie?”. Nb. jest to pytanie dydaktyczne.

Lekcja trzecia. Co produkuje administracja? Potocznie mówi się, że administracja produkuje “papierki”. Co te “papierki” zawierają? Decyzje i postanowienia, czyli “produkty” wytwarzane przez administrację. Biznesowa interpretacja “decyzji” powoduje traktowanie owych decyzji jako swego rodzaju “towaru”. To z kolei powoduje traktowanie ich: w kategoriach ‘wartości rynkowej’ oraz związanej z tym ‘ceny’, co w konsekwencji prowadzi do: (a) ze strony biznesu – domagania się korzystnej decyzji (“płacę to wymagam”), (b) ze strony administracji – rewanżu w postaci oczekiwanej zapłaty (“za darmo umarło”). Po angielsku zapłaty te określa się jako facilitating payments, a po polsku “smar”. Przybierają one postać: zachęty, wymuszenia lub groźby, obietnicy, łapówki itp. Brak profesjonalizmu w zachowaniach administracyjnych i biznesowych jest przyczyną negatywnych zjawisk występujących “między ustami, a brzegiem pucharu”, tj. na styku biznesu i administracji. Profesjonalizm bowiem zakłada uwzględnianie kontekstu aksjologicznego ergo standardów etycznych zawodu (vide: Kodes etyczny służby cywilnej RP oraz Europejski kodeks dobrej administracji). Solidne etyczne podstawy pomagają administracji/biznesowi wyznaczyć tok postępowania – kulturę organizacji – w sposób zapewniający integralność i reputację oraz uczciwość pracowników, którzy dla nich pracują.