W opublikowanym na stronie internetowej liście Ministerstwo Finansów zwraca uwagę na oszustwa dotyczące podatku VAT w obrocie paliwami, które w ostatnich latach stały się jednym z głównych obszarów  wyłudzeń podatków przez przestępców, zajmujących się przestępczością gospodarczą.  Charakterystyczną cechą zjawiska jest wykorzystanie w łańcuchu transakcji podmiotu pełniącego rolę tzw. znikającego podatnika. Podmiot taki nie odprowadza należnego podatku do budżetu, a jednocześnie tworzy formalne podstawy do żądania jego zwrotu lub odliczania przez inne powiązane podmioty na dalszym etapie obrotu.

Innymi obszarami wyłudzeń w handlu paliwami są przestępstwa akcyzowe, omijanie obowiązku gromadzenia zapasów obowiązkowych a także realizacji obowiązku realizacji NCW (Narodowy Cel Wskaźnikowy – określający obowiązek wprowadzania na rynek odpowiedniej ilości biopaliw).

W celu uniknięcia wejścia w relacje biznesowe z przestępcami nabywcy powinni zwrócić uwagę na wiarygodność potencjalnych dostawców, przy czym szczególną ostrożność powinny budzić takie elementy jak: krótki okres działalności firmy, zasiadanie w kierownictwie osób bardzo młodych lub w podeszłym wieku, bez odpowiedniego doświadczenia w branży, często obcokrajowców, korzystanie z wirtualnego biura, wreszcie nieuzasadniony ekonomicznie długi łańcuch pośredników. Nabywca może zweryfikować fakt posiadania przez dostawcę odpowiedniej koncesji oraz realizacji NCW na stronie Urzędu Regulacji Energetyki, a obowiązku odkładania zapasów obowiązkowych – w rejestrze Agencji Rezerw Materiałowych.

Podejrzenie przedsiębiorcy powinien wzbudzić rabat większy niż ok. 200 zł/1000 litrów od ceny rafineryjnej, oferta wyłącznie z dostawą do odbiorcy, zwrot kosztów transportu przy odbiorze własnym (z uwagi na brak infrastruktury i środków transportu), inne miejsce odbioru zamówionego paliwa niż siedziba, bądź stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej sprzedawcy.

Obrót paliwami jest obrotem regulowanym, objętym szeregiem przepisów podatkowych, związanych z realizacją obowiązku zapasów obowiązkowych i NCW, ochrony środowiska, metrologicznych, przeciwpożarowych i innych. Międzynarodowy rynek ropy i produktów naftowych jest w pełni zliberalizowany i cenami na nim rządzą jedynie prawa popytu i podaży, zaś praktycznie wszystkie transakcje realizowane w obrocie ropą i gotowymi paliwami rozliczane są w dolarach amerykańskich. Notowania ropy naftowej i gotowych paliw na giełdach międzynarodowych oraz kurs dolara w stosunku do lokalnej waluty to dwa główne czynniki odpowiedzialne za wysokość cen. Wpływ na nie ma także polityka fiskalna i wynikające z niej obciążenia podatkowe, nakładane na paliwa sprzedawane w hurcie i na stacjach paliw w poszczególnych krajach. W Polsce obowiązują reguły handlu ropą i produktami naftowymi identyczne jak dla pozostałych krajów europejskich i obciążenia fiskalne dyktowane przez Komisję Europejską, jako minimalne poziomy dla gospodarek unijnych. Głównym narzędziem kształtowania cen w kraju jest tzw. parytet importowy, czyli notowania paliw gotowych na giełdzie londyńskiej przeliczone na polskiego złotego i powiększone o obowiązujące w kraju podatki.

Marże w zbliżonej wysokości są wypracowywane we wszystkich rafineriach europejskich, a więc o przewadze konkurencyjnej decydują głównie koszty logistyki zaopatrzenia i dystrybucji. Rafinerie spoza UE również dostosowują się do cen europejskich – nie ma powodu, by oferowały odbiorcom paliwa po cenach znacząco niższych od tych, które mogą uzyskać np. na giełdach międzynarodowych.

Zyskowność sprzedaży  paliw płynnych takich jak benzyny silnikowe czy olej napędowy wynosi maksymalnie około 150 – 200 PLN/1000 litrów. Wobec powyższego, oferty cenowe dopuszczające rabat większy niż kwoty podane powyżej powodowałyby nieopłacalność sprzedaży paliw (każde pośrednie ogniwo w handlu też musi zyskać na kolejnych transakcjach). Wobec tego każda oferta z poziomem ceny PKN minus 200 PLN lub więcej powinna budzić podejrzenia.  

Polska Organizacja Przemysłu i Handlu Naftowego z uwagą śledzi działania operacyjne, przeprowadzane we współpracy służb podległych Ministrowi Finansów i Ministrowi Spraw Wewnętrznych, pozytywnie oceniając sposób ich realizacji. Ostatnie doniesienia prasowe, dotyczące zatrzymań kierownictwa jednego z największych podmiotów, działających w obrocie paliwami, potwierdzają obserwacje i wnioski, formułowane przez naszą organizację. Jak widać, zawarcie porozumienia ministra spraw wewnętrznych, ministra finansów oraz prokuratora generalnego z dnia 30 stycznia 2014 o współpracy w zakresie zwalczania przestępczości gospodarczej zaczyna przynosić długo oczekiwane rezultaty. O tego typu działania, przeprowadzane z wykorzystaniem nowoczesnych instrumentów analizy danych i w koordynacji poszczególnych urzędów i służb, od dawna postulowała branża paliwowa.

Zgodnie z informacją Ministerstwa Finansów, w pierwszej połowie 2014 r. organy kontroli skarbowej zakończyły 148 postępowań kontrolnych w podmiotach dokonujących obrotu paliwami płynnymi, z czego w 106 ujawniono nieprawidłowości podatkowe. W ramach tych postępowań przeprowadzono również 304 kontrole (czynności) sprawdzające u kontrahentów kontrolowanych podatników. Wartość ujawnionych przez kontrolę skarbową uszczupleń podatkowych w tym okresie to ponad 1 122 mln zł. Dla porównania wskazać należy, że ustalenia za cały 2013 r., w którym przeprowadzono 265 kontroli i stwierdzono nieprawidłowości w 184 podmiotach, wyniosły ponad 1 315 mln zł. Na kwotę ustaleń składają się przede wszystkim ustalenia w podatku VAT – 876,5 mln zł oraz w podatku akcyzowym – 220,9 mln zł. W analogicznym okresie 2013 r. ustalenia wynosiły odpowiednio w podatku VAT – 586,5 mln zł, a w podatku akcyzowym – 128,2 mln zł. Ponadto stwierdzono nieprawidłowości w podatku CIT na kwotę ponad 22 mln oraz PIT na kwotę ponad 2 mln zł. Wartość wnioskowanych przez organy kontroli skarbowej zabezpieczeń w I półroczu 2014 r. przekroczyła kwotę 767 mln zł, co stanowi wzrost w porównaniu do całego 2013 r. o około 270 mln zł. Do tej pory dokonano zabezpieczeń na kwotę 289 mln zł.

Na szczególną pochwałę zasługują akcje przeprowadzone w obszarze paliwowym w czerwcu oraz wrześniu bieżącego roku. Jak wynika z komunikatu Ministerstwa Finansów, w wyniku przeprowadzonej w dniach 22-25 września 2014 r. na granicy zachodniej oraz na granicy polsko-litewskiej kontroli skarbowej przy współudziale Policji, Służby Celnej, Straży Granicznej i Inspekcji Transportu Drogowego skontrolowano 594 autocysterny działające dla 128 podmiotów wprowadzających paliwo z Niemiec i Litwy na teren kraju. Wobec 77 podmiotów przeprowadzone zostały czynności analityczne. Na 205 podmiotów, ujawnionych w trakcie akcji, do właściwych Urzędów Kontroli Skarbowej skierowano już 89 wniosków o kontrolę. Z wytypowanych do kontroli podmiotów na obecny moment podjęte zostały czynności kontrolne wobec 21 firm. Dotychczasowe szacunkowe uszczuplenia z tytułu wprowadzania na teren Polski paliwa bez zapłaconego podatku VAT wynoszą blisko 160 milionów złotych. W ramach  wszczętych kontroli wobec podmiotów zajmujących się handlem paliwami zabezpieczono środki pieniężne na kwotę ponad 20 milionów złotych.

Czynności podejmowane przez kontrolę skarbową w walce z oszustwami podatkowymi w sektorze paliw są zauważane i pozytywnie odbierane przez organizacje branżowe i wszystkich uczciwych przedsiębiorców, prowadzących obrót paliwami.

Rosnąca skuteczność kontroli podatkowych, a także dalsze uszczelnienie systemu prawa powinny być odczuwalne przez rynek dopiero za jakiś czas – i to pod warunkiem kontynuacji intensywnych działań służb w tropieniu przestępstw. Informacje o wzmożonych kontrolach i ich wynikach docierają bowiem do środowiska przestępczego, które nielegalnie obraca paliwem. W związku z tym zarówno oszuści, jak też odbiorcy podejrzanego paliwa zdają sobie sprawę, że wcześniej czy później poniosą odpowiedzialność za zaangażowanie w nielegalny proceder. 

Należy podkreślić, że w przypadku rynku paliw mamy już do czynienia nie z klasyczną szarą strefą, polegającą przykładowo na braku wydania paragonu, lecz z działalnością kryminalną, którą należałoby raczej określić mianem „czarnej strefy”, często z wykorzystaniem wiedzy i doświadczenia uznanych ekspertów, prawników czy byłych funkcjonariuszy państwowych. Przestępcy angażujący się w tę działalność prowadzą rodzaj wojny gospodarczej z naszym państwem i jego uczciwymi obywatelami – i nie dzielą się z nimi zyskami.

Mamy nadzieję, że dalsza intensyfikacja współpracy służb skarbowych, policji, prokuratorów i sądów, przyczyni się do jeszcze efektywniejszego zwalczania fali wyłudzeń podatkowych w obrocie paliwami.

LESZEK WIECIECH

 Prezes-Dyrektor Generalny

 Polska Organizacja Przemysłu i Handlu Naftowego