KULTURA I ZWYCZAJE
Gamoństwo
Idę do apteki. Przed drzwiami stoi lejdi. Gdzieś lekko po czterdziestce. Czarne buty wypastowane, ubiór a la klasa średnia. Z torby na zakupy wystaje długi por. Całość: inteligencka. więcej...
22 stycznia 2023 rozpoczął się Rok Królika – 兔年 tùnián. Trwać będzie do 9 lutego 2024 roku. Co nam przyniesie? Chińczycy mówią, że królik to oswojone, posłuszne stworzenie. Czujne, dowcipne, ostrożne, zręczne. Nie zjada trawy w pobliżu własnej nory. Symbolizuje człowieka przebiegłego, który ma więcej niż jedną kryjówkę, do której może się udać w nagłym wypadku – pisze Elżbieta Potocka.
W Roku Królika urodził się Mao Tse Tung.
W kulturze chińskiej przez tysiąclecia funkcjonował kalendarz księżycowo-słoneczny. Rok księżycowy (年, nián) trwa od jednego chińskiego nowego roku do następnego. Rok słoneczny (歲, suì) to albo okres między jedną równonocą wiosenną a następną, albo okres między dwoma przesileniami zimowymi. Według kalendarza księżycowego prowadzono działalność rolniczą. Kiedy przestało funkcjonować cesarstwo chińskie i 1 stycznia 1912 powstała Republika Chińska, zaczęto odchodzić od tradycyjnego kalendarza, i dla celów politycznych, przyjęto kalendarz gregoriański.
W większości dzisiejszej Azji Wschodniej kalendarz gregoriański jest używany do codziennych czynności, ale kalendarz chiński jest nadal używany do oznaczania tradycyjnych świąt wschodnioazjatyckich, takich jak chiński Nowy Rok (春节), zwany też „Festiwalem Wiosny”. To on wyznacza tradycyjne święta i prace polowe, a obchody Nowego Roku są kolorowym spektaklem nawiązującym do tradycji.
Kalendarz chiński składa się z 12 znaków zodiaku.
Zodiak – dosłownie to krąg 12 zwierzątek. Poruszają się one po okręgu na sferze niebieskiej. Okrąg ten podzielony jest na 12 równych części, a każdej części przypisane jest jedno zwierzę z określonym charakterem.
W astrologii występują dwa zodiaki – zachodni, gdzie 12 zwierzątek biega po ekliptyce przez dwanaście miesięcy i tylko jeden miesiąc ma dla siebie i chiński, gdzie każde zwierzątko ma dla siebie cały rok, i przez to pojawia się w życiu ludzi co 12 lat. Zatem chiński cykl zodiakalny trwa 60 lat.
Chiński krąg rozpoczyna Szczur. Potem jest Wół, Tygrys, Królik, Smok, Wąż, Koń, Koza, Małpa, Kogut, Pies i Świnia. Dlaczego pojawiają się w takiej właśnie kolejności? Jest wiele różnych opowieści. Jedna z nich odsyła do Nefrytowego Cesarza.
Dawno, dawno temu Nefrytowy Cesarz, władca Niebios, zdecydował, że powinien istnieć jakiś sposób mierzenia czasu. Postanowił do tego użyć ziemskich zwierząt. Z okazji swoich urodzin zaprosił do Niebios ziemskie zwierzątka. Miejsc do zdobycia było tylko dwanaście.
Żeby dostać się do Niebios zwierzęta musiały pokonać wartką rzekę. W wyścigu o ten zaszczyt wzięło udział trzynaście zwierząt. Tym, które się w zodiaku nie znalazło, był kot. Dotarł on do rzeki razem ze szczurem. Wtedy byli jeszcze przyjaciółmi, ale kiedy dotarli do rzeki, wszystko się zmieniło. Słabo pływali i bali się rwącego nurtu. Wtedy na brzegu zjawił się wół i wziął ich na grzbiet. Kiedy już prawie osiągnęli brzeg, szczur wepchnął kota do wody, a kiedy zorientował się, że wół może być pierwszy, zeskoczył z jego głowy i wylądował u stóp Cesarza.
Zdziwiony wół zajął drugie miejsce. Potem zjawił się tygrys, a za nim królik.
Następny był Smok.
Cesarz szczerze zdziwił się, że potrafiący latać smok dotarł dopiero piąty. Smok wyjaśnił, że musiał sprowadzić deszcz potrzebny ludziom i zwierzętom.
Zaraz potem Nefrytowy Cesarz usłyszał stukot końskich kopyt, ale przed nim zjawił się wąż, a dopiero potem koń. Jak to się stało? Wąż w ostatniej chwili prześlizgnął się między kopytami konia i go wyprzedził. Dalej zjawili się kogut, małpa i koza, płynące zgodnie na tratwie.
Pies był jedenasty, a świnia dwunasta. Po drodze coś zjadła, a potem ucięła sobie drzemkę. Do Bram Niebios dotarła w ostatniej chwili.
Nefrytowy Cesarz był zachwycony zwierzętami i polecił każdemu opiekować się jednym kalendarzowym rokiem. Tymczasem kot wyczołgał się z wody, ale już nie było dla niego miejsca w zodiaku. Od tej pory szczury i koty się nienawidzą.
ELŻBIETA POTOCKA
CZYTANIE PRZY JEDZENIU
Niedosyt
Zjadłem oczami 52 lunche z ludźmi, którzy wpłynęli na przeobrażenie świata, a przynajmniej na jego postrzeganie. Na moje smaki kulinarne również. Degustowałem, ale nie wiedziałem co? więcej...