Tatuaże występowały we wszystkich kulturach świata. To forma sztuki umieszczonej na ciele. Samo słowo oznaczające tę sztukę – „tatau” (tatuaż) wywodzi się z języków polinezyjskich i oznacza znak, pismo, malowidło. Ale to coś więcej niż tylko rysunek na ciele. Czasami to symbolika. U ludów pierwotnych dowód męstwa, oznaka gotowości bojowej, funkcji religijnej, zawodu, czy statusu społecznego. Niekiedy to talizman, który miał chronić duszę i ciało. Taką właśnie rolę spełniał na terenach Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej. Tradycja tatuowania jest tu jedną z najstarszych na świecie. Znana była ludom z terenów Birmy, Laosu, Tajlandii, na wyspach Borneo, Celebesie, Jawie, Sumatrze, Timorze i wielu innych.

Strażacy miejscy w akcji; https://www.liverpoolmuseums.org.uk/stories/edo-fireman-tattooed-urban-street-hero

Opiekun słoni w Birmie. Jego tradycyjny tatuaż przypomina „obcisłą bieliznę”. Skomplikowane wzory ciemnoniebieskich ornamentów są fantazyjne: to tygrysy, duchy tygrysów, koty, małpy, słonie, wszystkie otoczone przerywanymi liniami i okrągłymi literami birmańskiego alfabetu. (fot. Źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/Tattooing_in_Myanmar#/media/File:Burmese_tattooing.jpg).

Wyjątkowe znaczenie w życiu społeczno-obyczajowym tatuaż zajmował w Japonii, który rozwinął się na wyspach około 500 lat p.n.e., tj. w okresie, kiedy wszystkie wyspy zamieszkiwali Ajnowie. Tatuowały się tylko kobiety. Niektóre źródła podają, że tatuowano już 6-7 letnie dziewczynki, inne, że 12-letnie. Tak, czy inaczej robiono im tatuaż wokół ust.

Na początku było to małe nacięcie wokół górnej wargi, w które wcierano czarny barwnik z popiołu węgla drzewnego. Każdego roku dokonywano nowych nacięć. Rany oczyszczano środkiem antyseptycznym z gotowanej kory jesionowej. Proces trwał do dnia jej ślubu. Kobiety tatuowały sobie też dłonie. Prawe od 13. roku życia, a lewe, gdy wychodziły za mąż. Tatuaż prawej dłoni oznaczał czystość. Tatuaż na lewej ręce symbolizował posłuszeństwo kobiety wobec męża[1].

Źródło: http://www.gaiwahub.com/2014/04/who-are-ainu.html

Kobiety Ajnu wierzyły w moc tatuażu. Według przekazów mitologicznych tatuaż został sprowadzony na ziemię przez „matkę przodków” Ajnu, młodszą siostrę Boga Stwórcy, i miał chronić kobiety przed złymi demonami.

Japonia to miejsce gdzie zderzyły się dwa rodzaje tatuażu – religijny Ajnów i społeczno-obyczajowy ludów Yamato, którzy wypchnęli Ajnów z Honsiu w XVI wieku. Niektórzy Yamato też byli wytatuowani, co było symbolem ich pozycji społecznej. Ale dopiero w XVI wieku, w okresie Edo (1603–1867), kiedy kwitła kultura mieszczańsko-kupiecka, nastała moda na tatuaże.

Tatuowały się prostytutki, czasami ich klienci, aktorzy kabuki i niższe warstwy społeczne. Potem tatuowano przestępców, ale to były piętna. W zależności od rodzaju przestępstwa umieszczano je na głowach, okolicach oczu, ramionach.

Źródło: https://pen-online.com/culture/the-tattoos-that-marked-the-criminals-of-the-edo-period/?scrolled=0

Kara w postaci tatuażu uważana była za wyjątkowo łagodną, przedtem przestępcom obcinano części ciała – palce, uszy, nosy. Po rewolucji Meiji w 1868 roku, kiedy Japonia zetknęła się z kulturą Zachodu zniesiono ten rodzaj kary. Jednocześnie, w roku 1872, wprowadzono całkowity zakaz sztuki tatuażu, uważając ją za barbarzyńską i pozbawioną szacunku.

Dotknęło to bardzo Ajnów. Już w roku 1799 szogunat Edo zabronił kobietom Ajnu wykonywania tatuażu. Miały zlać się z resztą japońskiego społeczeństwa, ale one brak tatuażu traktowały jak świętokradztwo. Tatuaże wokół ust w ich społeczności były sygnałem gotowości kobiety do małżeństwa, a wychodzenie za mąż bez tatuażu było wielkim grzechem.

Jedna z ajnowskich legend mówi, że gdyby tego nie zrobiły, poszłyby do piekła, gdzie demony zrobiłyby im tatuaże dużymi nożami. Wierzono, że demony wnikały do ciała kobiet przez usta i nos, a tatuaże miały je chronić. Panowało też przekonanie, że tatuaż zapewniał kobiecie życie po śmierci w miejscu jej zmarłych przodków.

Kobiety Ajnu robiły tatuaże po kryjomu, a przestępcy z tatuażem na ramionach, zaczęli go rozbudowywać, ukrywając swoje piętna wśród wymyślnych, artystycznych wzorów. I tak narodził się tatuaż yakuzy. Większość członków gangów do tej pory była łatwo rozpoznawalna. Aż 73% yakuza tatuowało swoje ciała – od szyi aż po łydki. Zdarzały się takie okazje, jak w czasie Festiwalu Trzech Świątyń (Sanja Matsuri) w Tokio, kiedy z dumą pokazywali swoje artystyczne tatuaże, co cieszyło gapiów.

Festiwal Trzech Świątyń – maj 2019; Fot. https://awoisoak.com/sanja-matsuri/#

Tatuaż japoński jest wyjątkowy. Niezwykle kolorowy. Jego efekt końcowy to mieszanka pięciu kolorów: czerni, czerwieni, zieleni, indygo i żółci. Tatuowanie ramion, ud i klatki piersiowej może zająć do 5 lat. Jest to proces długi, bolesny i kosztowny. Już coraz trudniej go pokazać, ponieważ yakuza z tatuażem nie może wejść do kawiarni, restauracji, na basen, do sauny, czy do publicznej łaźni.

DR ELŻBIETA POTOCKA  

[1]  https://soranews24.com/2016/02/23/everything-you-wanted-to-know-about-the-ainu-with-photos-and-video%E3%80%90rocketpedia%E3%80%91/