Profesor Skodlarski jest wybitnym znawcą przedmiotu i zajmuje się w tej pracy również rolą poszczególnych wyznań w praktyce gospodarczej, czyli dlaczego wyznawcom pewnych religii spełnianie tej roli się bardzo udaje, a innym niekoniecznie.

Wiele miejsca poświęca stosunkowi judaizmu do działalności gospodarczej, poza tym zajmuje się rolą chrześcijaństwa, a właściwie rolą katolicyzmu i prawosławia w działalności gospodarczej (w książce wyodrębniono kościoły protestanckie, czyli jednak chrześcijańskie, chociaż po reformacji), wreszcie zajmuje się islamem. Wywody swoje opiera autor na podstawowych tekstach omawianych religii oraz na zasadniczych ich omówieniach.

Zaczyna swe rozważania od judaizmu, słusznie pisząc już na początku, że Żydzi wnieśli istotny wkład w rozwój gospodarki światowej, a czynnik religijny o tym zdecydował. Profesor Skodlarski przytacza sformułowania, zawarte w podstawowych dokumentach religijnych (Stary Testament), które wskazują na pewne cechy Żydów, które nimi kierowały i im pomogły w działaniach gospodarczych. Głównie były to zalety umysłowe, praca i rodzina oraz sprawiedliwość i dobroczynność. Te ostatnie cechy w niedawnych i obecnych czasach raczej straciły na wartości. Żydzi zajmowali się głównie handlem i rynkiem pieniądza, ale nie gardzili też przedsiębiorczością wytwórczą. Ich zamożność nieustannie rosła.

A chrześcijanie? Kościół katolicki zakazywał swym wyznawcom zajmowanie się rynkiem pieniądza: w tę lukę natychmiast wkraczali Żydzi-lichwiarze. W prawosławiu ważna była symbioza religii z państwem, co wpływało na wzrost znaczenia cerkwi. O ile początkowo Kościół katolicki propagował i realizował ideał ubogiego życia apostolskiego, to w ostatnich czasach można odnotować wzrost majątku Kościoła i do jego kumulacji.

Protestantyzm doprowadził do pewnej reformy Kościoła katolickiego: akcentowano pracę, natomiast piętnowano chciwość, bogacenie się i rozkosze życia doczesnego. Protestantyzm wspierał kapitalizm. Autor wiele pisze o szwajcarskim kalwinizmie i o anglikanizmie. Ten ostatni, jako purytanizm, stanowił moralny fundament kapitalizmu. Wreszcie islam, którego podstawą jest święta księga, zwana Koranem. Stąd w krajach muzułmańskich system gospodarczy uważa się za niezmienny i ustanowiony przez Boga, który m.in. zakazał lichwy.  Autor przybliża czytelnikowi wszelkie „przykrywki”, które w tych krajach skrywają lichwę.

Książeczka zawiera interesujące podsumowanie, przypominające czytelnikowi podstawy gospodarczego myślenia wyznawców omawianych religii. Autor zakończył swe rozważania przedstawieniem odpowiednich tekstów, które potwierdzają tezy jego rozumowania.

Bardzo ważna i przydatna książka, która wyjaśnia sprawy, do tej pory rozumiane raczej intuicyjnie.

                                                                                                 Jacek Potocki

Janusz Skodlarski. „Religia a gospodarka. Judaizm-chrześcijaństwo-islam.” Seria „Krótkie wprowadzenie” nr 22. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2020, 161 str.