Autorzy w pierwszym rozdziale podkreślają rolę powstania państwa Izrael dla świata arabskiego, z jednej strony podkreślającego swą jedność, z drugiej natomiast ten świat charakteryzuje ogromne zróżnicowanie. Autorzy przypominają podział świata arabskiego na Maszrik i Maghreb, w zależności od położenia geograficznego państw. Są też dalsze kryteria podziału. I tu wyjaśniają na czym polega jedność, a na czym różnorodność arabska, na czym polega, trwający do dzisiaj, proces tworzenia pseudonarodowych państw arabskich. Wreszcie, opcje w świecie arabskim w czasach zimnej wojny i konkurencji między ZSRR i USA.

W rozdziale pierwszym jest poruszana kwestia fundamentalizmu islamskiego, próby powrotu do kalifatu czy rola ropy naftowej. Omawiane są konflikty w świecie arabskim, oraz konflikty pochodzące z zewnątrz, jak np. wojna w Iraku, która uznana została za wielkie oszustwo świata przez Amerykanów, chociaż później Irak nie odegrał większej roli w Arabskiej Wiośnie.

Dalsze rozdziały przedstawiają przyczyny i przebieg Arabskiej Wiosny w Tunezji, w Egipcie i w Libii. W tym ostatnim przypadku autorzy pominęli, podawane przez media, związki finansowe Kadafiego i partii francuskiego prezydenta; nie podjęli się też pełnego wyjaśnienia roli USA w konflikcie, chociaż niektórzy polscy i zagraniczni publicyści zwracają uwagę na fakt, że Amerykanie byli zainteresowani usunięciem Kadafiego, podobnie jak usunięciem Saddama Husajna. Obaj szefowie państw w swoim czasie głośno zastanawiali się nad odejściem od dolara amerykańskiego przy regulowaniu płatności za ropę naftową, co by zachwiało pozycją USA w świecie.

Inne państwa arabskie też zostały w książce przedstawione: Bahrajn, Maroko, Algieria, Jordania czy Jemen. Autorzy wiele miejsca poświęcili postawie Unii Europejskiej i ONZ wobec Arabskiej Wiosny. Wspomnieli też o roli Rosji w konflikcie syryjskim, choć  jednocześnie nie odnieśli się do działań libijskiego generała Chalify Haftara, walczącego z obecnymi centralnymi władzami libijskimi, który to generał wielokrotnie jeździł do Moskwy po wsparcie Rosji.

Wreszcie, Państwo Islamskie, w różnych aspektach, utożsamiane z terroryzmem międzynarodowym. Interesujące, że obalono dyktatora w Iraku, nie ruszając władzy w Arabii Saudyjskiej.

Rozdział ostatni omawia takie kwestie, jak islam a rewolucja, stosunek uczonych muzułmańskich do Arabskiej Wiosny, widmo demokracji na Bliskim Wschodzie, czy kultura i sztuka arabska.

Jakie wnioski? Autorzy nie ukrywają, że trudno jest je sformułować, z uwagi na nieprzewidywalność sytuacji na Bliskim Wschodzie.

Bardzo potrzebna i wartościowa książka, poświęcona wprawdzie niedawnym wydarzeniom na Bliskim Wschodzie, ale o dalekosiężnych skutkach, które będzie można długo odczuwać w regionie.

                                                                                              Jacek Potocki

Marek M. Dziekan, Krzysztof Zdulski, Radosław Bania. „ Arabska Wiosna i świat arabski u progu XXI wieku.” Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2020, str.292