Elity te nie starały się wypracować równowagi między jednostką a państwem. W mentalności Polaków drzemie niepokój, podsycany przez książki i opowieści, mimo że nasz kraj jest członkiem NATO i Unii Europejskiej.

Wielokrotny upadek państwa sprawił, że i obecne państwo traktowane jest w kategoriach tymczasowości i mało kto myśli o kolejnych etapach jego rozwoju, koncentrując się na utraconej przeszłości, zarówno w roku 1795 jak i 1939.

Autor ujawnia, jakie Polacy mają wyobrażenia o państwie i jakie to stawia pytania dla współczesnego liberalizmu, a także, z czego powinniśmy się, jako Naród, cieszyć. Przy okazji, autor analizuje dorobek opozycji demokratycznej z czasów PRL, choć obecnie już pojawiły się na forum publicznym osoby o innej wrażliwości niż przedstawiciele owej opozycji, która przecież działała w czasach podległości. Nastąpiła zmiana pokoleń w niepodległym państwie.

Interesująca jest uwaga autora, że okres po 1989 roku z reguły nie jest poddawany analizie; chętnie analizuje się niedostatki PRL, czy nawet II RP, ale pomija się problemy, które powstały po odzyskaniu niepodległości w 1989 roku.

I tu następuje, być może, słuszna, choć wstrząsająca dla czytelnika konstatacja, że po 1989 roku wzorów rozwiązań dla Polski poszukiwano poza krajem, co już w historii miało miejsce przy powstawaniu II RP. A spory między „założycielami” wolnej Polski nie tylko trwają, ale i pogłębiają się, a niepodległość, według autora, „stała się zasadniczym problemem”.

Dalej autor poświęca sporo miejsca zmianie godła nie kryjąc swego zdziwienia, że korona występuje w republikańskim godle. Ta korona miała stanowić łącznik III RP z I RP. A ta ostatnia przecież sromotnie, po rozpadzie, upadła na 123 lata. Ale społeczeństwo przez lata pozytywnie myślało o tym okresie, powrót do tego godła „jest więc zrozumiały”.

Przy okazji autor przytacza, dla ludzi myślących zadziwiające, słowa prezydenta Andrzeja Dudy, że „123 lata zaborów są podobne do członkostwa Polski w Unii Europejskiej”.

Jarosław Kuisz przypomina, że po 1989 roku stopniowo upadał w naszym kraju bezkrytycznie hołubiony „postkomunistyczny mit Zachodu”, do którego chcieliśmy szybko dołączyć w sensie ekonomicznym. Stąd reformy i liczne deklaracje… Ale Zachód wykazał wobec Polski kolejny raz opór. I tu autor stawia pytanie: czym Polska jest? Czy jest nadal Wschodem czy już Zachodem? Rozczarowanie Zachodem jest pokłosiem ostatnich kryzysów. Autor, prawdopodobnie z powodu poprawności politycznej, pominął pełzający w polskim społeczeństwie, antyamerykanizm, który wyłonił się po napadzie USA za „Dabliju” Busha na Irak.

Książka porusza problemy 2018 roku, już za rządów obecnej władzy. Autor pisze dość szeroko o awanturze, dotyczącej praworządności, wspomina o nieinternowaniu Jarosława Kaczyńskiego w stanie wojennym, zwraca uwagę, że najważniejszym dowodem patriotyzmu członka opozycji demokratycznej, była odsiadka w więzieniu w czasach PRL, również dość krytycznie pisze o filmach „Wołyń” i „Smoleńsk”. Ten ostatni film ma podważać sens nowej państwowości III RP, która na ekranie „zlewa” się z PRL.

Jaka konkluzja wywodów autora-liberała? Ano taka, że mimo pewnych zmian, mentalność Polaków jest bardzo podobna do mentalności w czasach PRL. Autor nie ukrywa powodów takiej konkluzji: bo Polacy są obojętni wobec ważnych wydarzeń, podobnie, jak byli obojętni w czasach PRL, np. nie uczestniczyli tłumnie w sporze o Trybunał Konstytucyjny w 2015 roku. Dodaje przy tym, że w społeczeństwie nastało już wcześniej rozczarowanie wobec trzeciej władzy, czyli sądów, z różnych powodów, które Jarosław Kuisz stara się wyjaśnić.

„Te mity i postawy z czasów podległości będą dalej destabilizować nasze niepodległe państwo” – oto wniosek, płynący z tej interesującej i pouczającej książeczki. A jakie jest na to lekarstwo? „Egzekucja praw. Trzeba rozmawiać z ludźmi”- radzi autor, przypominając, jako negatywne przykłady, słynną „dziką prywatyzację” oraz protesty lekarzy-rezydentów, wspieranych przez głośną wypowiedź posłanki PiS, Józefy Hrynkiewicz: „Niech jadą!”

Ta książeczka pomoże Polakom oswoić się z prawdziwą niepodległością.

                                                                                              Jacek Potocki

Jarosław Kuisz. „Koniec pokoleń podległości. Młodzi Polacy, liberalizm i przyszłość państwa”. Wydawca „Fundacja Kultura Liberalna”, Warszawa 2018.