Książka zawiera cztery wątki: pierwszy, to wspomnienia z „okresu amerykańskiego” tytułowego bohatera, przed wyjazdem rodziny pod wpływem chorego na komunizm ojca do ZSRR, drugi to losy samotnej Tatiany w USA, trzeci to dzieje Aleksandra w szponach okrutnego totalitarnego systemu stalinowskiego i czwarty, odniesienia do krótkich chwil wspólnego szczęścia Tatiany i Aleksandra przed rozdzieleniem.

Zastanawiające było szaleństwo ojca, czyli Harolda Barringtona, który podjął decyzję o przeniesieniu się całej rodziny z USA do ZSRR. Trzeba zwrócić uwagę na fakt, że miłość do kraju wiecznej szczęśliwości była przed wybuchem II wojny wśród Amerykanów bardzo modna i nieudawana.

Po przyjeździe do Kraju Rad rodzina Barringtonów, początkowo żyła we względnym dobrobycie, przepojona duchem komunizmu. Potem zaczęły się schody… Stopniowa eliminacja ze społeczeństwa, wreszcie aresztowanie przez NKWD pod zarzutem szpiegostwa. Matka i ojciec zeszli z tego świata, a Aleksander przyjął inną tożsamość i dzięki temu przeżył. Potem donos ze strony kolegi, proces, karna kompania i po karkołomnych przejściach wreszcie dotarcie do USA.

Przy okazji groteskowego procesu o zdradę, autorka przedstawiła w książce postać Lwa Mechlisa, który jako przewodniczący składu sędziowskiego rzekomo miał życzliwie traktować Aleksandra. Jest to raczej mało prawdopodobne: Mechlis, jako szef Głównego Zarządu Politycznego Armii Czerwonej był zwany „Ponurym Demonem” i był jednym z najbardziej znienawidzonych dowódców Armii Czerwonej jako siepacz i masowy morderca zarówno oficerów i żołnierzy, jak i radzieckich cywilów. Interesujące są fragmenty powieści, dotyczące karnej kompanii czerwonoarmistów.

Z kolei fragmenty dotyczące losów Tatiany ujawniają bakcyla biurokracji i bezduszności, toczącego instytucje USA i życie zwykłych Amerykanów.

Ale najważniejsze w powieści jest silne uczucie, wiążące Tatianę i Aleksandra, które pomogło im pokonać najgorsze momenty w życiu i doprowadziło ich do ponownego połączenia. Miejscami autorka tak akcentowała występowanie tego uczucia, że aż jawiło się ono jako nieprawdopodobne.

I na koniec korekta: Wiaczesław Mołotow nigdy nie był ministrem obrony ZSRR. Ten najbliższy współpracownik Stalina był w swoim życiu ministrem spraw zagranicznych i premierem, ale ministrem obrony nie był nigdy. Autorka więc dwukrotnie się pomyliła.

                                                                                              Jacek Potocki

Paullina Simons, „Tatiana i Aleksander”, tłum. Katarzyna Malita. Wydawnictwo „Świat Książki”, Warszawa 2015