DECYDENT GLOBTROTER
Azja jest blisko
Autor rozpoczyna książkę od pochwał dla prezydenta Gruzji, Micheila Saakaszwili, który „obrał prozachodnią drogę”. więcej...
Autorka, przez długi czas pisząca jako Krystyna Sakowicz, tworzy prozę onirystyczną, operując w swojej powieści obrazami przyśnionymi, przez co powieść jest dość dziwna.
Rzeczywistość jest w niej ukazana jako marzenie senne, jako ciągły sen. Zelwan pisze o układzie śnikowym, który zaczyna się rozgrywać w Londynie, by dojść do Paryża. Interlokutorem autorki jest polski emigrant, wykonujący za granicą prace malarskie. Jednak nie jest to niewykształcony wyrobnik; z jego wypowiedzi przebija duża znajomość życia, dobre wykształcenie, głębokie oczytanie. Stąd w powieści jest wiele przypadków odwoływania się do perełek literatury światowej.
Malarz, zwany, Romanem Lilią, który nazywa się w rzeczywistości Roman Lis, opisuje swe życie oraz wrażenia w Paryżu i w Londynie, a potem znowu w Paryżu. Wspomnienia z Polski, z której wyjechał „pewnej nocy wrześniowej” do Paryża, zaczepiają się o kosmos; te sprawy mają dość słaby związek z realną rzeczywistością.
Praktycznie, powieść Marty Zelwan jest sporą satysfakcją dla estetów i w pełni realizuje „wytyczne” Witkacego o tzw. czystej formie sztuki, wolnej od wszelkiej idei, dostarczającej jedynie wrażeń czysto estetycznych. Witkiewicz pisał wprawdzie o teatrze, ale powieść ta jest też pozbawiona morału, pouczeń, wskazówek. Stanowi ona jedynie związek wyrazów, tworzących iluzoryczną rzeczywistość. Trudno jest taką powieść napisać, a potem czytelnikowi nie jest łatwo nie tylko ją przeczytać, ale przede wszystkim, zapamiętać.
Jest w powieści kilka spraw, które Polak może jednak zapamiętać: odniesienie do katastrofy w Smoleńsku, wybuch wulkanu w Islandii czy trzęsienie ziemi w Tybecie. Może dlatego, że były to zjawiska rzeczywiste, nie zaś wyśnione.
Warto tę powieść przeczytać, by uspokoić swe nerwy po zalewie dostarczanych nieustannie informacji.
Jacek Potocki
Marta Zelwan. „Miejsce na rzeczywistość”, z serii ”Polska proza współczesna”, Wydawnictwo „Państwowy Instytut Wydawniczy”, Warszawa 2020
LEKTURY DECYDENTA
Polacy na Dachu Świata
Już na początku książki autor opisuje dość dokładnie tytułowy młynek modlitewny z Tybetu. Potem jest akcja powieści, a właściwie zapis wspomnień bohatera książki, Jana Greffa, z podróży szkunerem w kwietniu 1853 roku. więcej...