Jest wiele kryzysów: walutowy, brexit i wreszcie sprawa uchodźców. Aktualnie, przede wszystkim osłabia ją kwestia uchodźców, pogłębiając podziały wewnątrz UE: jedne państwa członkowskie są skłonne wykonać instrukcje UE i przyjąć przydzieloną im kwotę uchodźców, ale inne nie są skłonne do ich przyjęcia. „Za” jest Zachód, „przeciwko” głównie nowi członkowie z Europy Środkowo-Wschodniej.

Autor stara się podać przyczyny tego rozdarcia: dla Zachodu, głównie dla Niemiec, jest nią ucieczka od ksenofobii Adolfa Hitlera, a dla Wschodu ucieczka od internacjonalizmu, głoszonego w czasach ZSRR.

Krastew zatrzymuje się dłużej nad konwencją ONZ do spraw uchodźców z 1951 roku czyli zaraz po II wojnie światowej, a w pierwszych latach tzw. zimnej wojny. Autor uważa, że po upadku zimnej wojny konwencja ta jest już nieadekwatna do wymogów współczesnych stosunków międzynarodowych, gdyż nie mówi nic o migrantach, którzy szturmują Europę dla poprawy warunków życia, a nie są uchodźcami, którzy chcą ocalić życie bądź wolność.

Jako znawca sytuacji w Europie Środkowo-wschodniej (autor jest Bułgarem i członkiem Rady Instytutu Studiów Zaawansowanych w Warszawie), Krastew wiele pisze o stanowisku Polski (dokładniej PiS-u) i Węgier (dokładniej Partii Fidesz) wobec problemu migracji w UE. Pisze też o marginalizacji stanowiska europejskiej centrolewicy w mediach, o problemach etnicznych w Bułgarii oraz o trudnej kwestii romskiej (cygańskiej). Jego rozważania poszczególnych problemów mieszczą się w szerszej kwestii praw człowieka i demokracji. Czy UE poszła właściwą drogą, stawiając na demokrację i tolerancję? A może w UE jest tej demokracji i tolerancji za dużo? I tu autor przytacza interesujące słowa przywódców chińskich oraz prezydenta Rosji, Putina na temat demokracji

Wniosek autora: w Unii Europejskiej jest duże poczucie niepewności, wręcz paniki, wywołanej przez kryzys uchodźczy. Ale jednocześnie, społeczeństwa państw UE się starzeją. Jak rozwiązać bez napływu siły roboczej z zewnątrz, czyli bez imigrantów, ten problem? Dlaczego społeczeństwa państw UE nie szanują tzw. merytokratów w Brukseli, a w swych opiniach kierują się emocjami, głównie niechęcią i ksenofobią, a w Unii Europejskiej dokonał się „zwrot populistyczny”.

Niekwestionowaną zaletą publikacji są przytoczone przez autora opinie oraz fragmenty publikacji wybitnych znawców problemu.

Bardzo wartościowa i na czasie jest ta książka, po przeczytaniu której mamy świadomość, że Europa (UE) jest krucha, choć Krastew raczej nie odpowiada na tytułowe pytanie.

                                                                                              Jacek Potocki

Iwan Krastew. „Co po Europie?” tłum. Antoni Gustowski, „Wydawnictwo Krytyki Politycznej”. Warszawa 2018