Fakty są raczej znane wszystkim lub przynajmniej niektórym, ale pewne wydarzenia często nie są do końca wyjaśnione, jak choćby śmierć generała Władysława Sikorskiego czy zamachy na Adolfa Hitlera, przeprowadzone przez przeciwników szalonego Wodza, usadowionych w Wehrmachcie. Autor opisuje też wydarzenia w ogóle nieznane, jak np. niedawne odnalezienie szczątków jedynej kobiety, zamordowanej w Katyniu.

Początek książki to przypomnienie bohaterskiej walki garstki polskich żołnierzy na Westerplatte, a jej koniec to pojednanie niemieckiego celowniczego z pancernika „Schleswig-Holstein” i polskiego obrońcy Westerplatte. Bohaterstwo i brawura czy niesubordynacja słynnego majora „Hubala” to kolejny rozdział książki. Losy gen. Władysława Sikorskiego, przecięte katastrofą w Gibraltarze i śmiercią premiera oraz Naczelnego Wodza na pewno wprowadzą czytelnika w nastrój zadumy, zwłaszcza, że autor sporo miejsca poświęcił oddziałom polskim, tworzonym w ZSRR. Z pewnością taka zaduma ogarnie czytelnika również w trakcie lektury rozdziału o KL Auschwitz oraz o ucieczce z obozu.

Przypomnienie okoliczności zawarcia Paktu Ribbentrop-Mołotow i zbrodni katyńskiej z kolei umocnią przekonanie o perfidii Moskwy, podobnie jak porwanie przez NKWD 16 wysokich przedstawicieli Polskiego Państwa Podziemnego w 1945 roku. Natomiast na duchu podniosą czytelnika na pewno rozdziały o metodach ratowania Polaków przez polskich lekarzy, poprzez „uruchamianie” fałszywych epidemii tyfusu, a także o złamaniu szyfru niemieckiej „Enigmy” przez genialnych polskich matematyków, co przyśpieszyło zwycięstwo aliantów nad Niemcami.

Czy powiedzenie o „dobrym Niemcu” może mieć odstępstwo od utartej formuły? Okazuje się, że tacy bohaterowie, jak niemiecki przedsiębiorca Oskar Schindler, który uratował 1100 krakowskich Żydów czy Austriak Otto Schimek, który stanął przed plutonem egzekucyjnym Wehrmachtu za odmowę strzelania do bezbronnych polskich cywilów udowadniają, że byli również dobrzy Niemcy, którzy nie sprzeniewierzyli się człowieczeństwu za życia. Niemcy ratowali również polskie zabytki i relikwie, np. relikwie św. Wojciecha. Ale w czasie II wojny i okupacji były i bardzo mroczne momenty, jak np. kolaboracja przywódców góralskich z hitlerowcami, czy czynne popieranie okupantów przez Górnoślązaków. Autor włączył również do swej książki eseje o trudnych przeżyciach niemieckich cywilów w momencie klęski Niemiec: zaginione dzieci, gwałcone kobiety przez bohaterskich czerwonoarmistów, głównie z radzieckich republik w Azji.

Oprócz wydarzeń, opisanych w sposób bardzo interesujący, walorem książki są krótkie, wydzielone z całości, notatki o opisywanych osobach i instytucjach, co umożliwia czytelnikowi śledzenie wywodów autora bez sięgania do dodatkowych źródeł. Doskonała lektura!

                                                                                              Jacek Potocki

Stanisław Zasada „Niewyjaśnione fakty II wojny światowe. Zbrodnie, tajemnice, akcje wywiadu”. Wydawnictwo „Publicat” Poznań 2017