Ofiarą wyłudzaczy VAT padły już setki, a nawet tysiące uczciwych przedsiębiorców.

Zwalczając przestępczość podatkową z jednej strony skupiono się na nowych regulacjach prawnych (JPK, podzielona płatność VAT, biała lista podatników VAT, odpowiednie przepisy, dotyczące poszczególnych branż), z drugiej zintensyfikowano działania kontrolne pod kątem dochowania szczególnej ostrożności. W wyniku tego tzw. luka watowska uległa znacznemu zmniejszeniu, a wpływy do budżetu z branż, które najbardziej dotkliwie były dotknięte tą plagą (paliwowa, spirytusowa, tytoniowa, wyrobów elektronicznych) znacząco wzrosły.

Przy wprowadzaniu nowych rozwiązań prawnych należy jednak pamiętać, że życie nie znosi próżni, a przestępcy podatkowi mogą modyfikować modus operandi, w wyniku czego uczciwi przedsiębiorcy nadal będą wystawieni na ryzyko utraty możliwości zwrotu podatku od towarów i usług, a także dotkliwe kary. Ponadto kontrole fiskusa za lata ubiegłe często przeprowadzane są po kilku latach i wtedy udokumentowanie przebiegu danej transakcji przez jest utrudnione, a wręcz niemożliwe.

Można jednak odnieść wrażenie, że zarówno administracja skarbowa (KAS), jak również przedsiębiorcy zapomnieli, że w unijnym i polskim prawie istnieją już mechanizmy, pozwalające ograniczyć ryzyko, związane z nieświadomym uwikłaniem w proceder wyłudzenia VAT, zwłaszcza tzw. karuzele watowskie.

W Dyrektywie UE 2010/45/UE z 13 lipca 2010 dano przedsiębiorcom narzędzie, pozwalające na udowodnienie dochowania należytej staranności. Narzędziem tym są  dowolne kontrole biznesowe, które mogą być wdrożone w firmie. Zapisy Dyrektywy zostały implementowane do polskiego porządku prawnego Ustawą z 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (art. 106m). Ponadto o należytej staranności mowa też w ustawie o rachunkowości, ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji czy też ustawie o rozstrzyganiu sporów dotyczących podwójnego opodatkowania oraz zawierania uprzednich porozumień o współdziałaniu podatnika z organem skarbowym.

Kontrola biznesowa potwierdza fakt rzeczywistego dokonania dostaw towarów lub wykonania usług (autentyczność transakcji), a także daje podatnikowi możliwość dostarczenia dowodów, które dadzą fiskusowi pewność, że podatnik dołożył należytej staranności, działał w dobrej wierze i nie uczestniczył świadomie w oszustwie podatkowym. Inne korzyści to m.in. dostarczenie podatnikowi większej wiedzy o kontrahencie, minimalizacja strat mogących wyniknąć z utraty należności (braku zapłaty), wsparcie włodarzy w działaniach przetargowych, rozliczeniach podatkowych, możliwość ograniczenia odpowiedzialności osobistej na gruncie karnym i karnym skarbowym od zarzutu świadomego lub nieświadomego udziału w oszustwie podatkowym.

System kontroli biznesowej to regulacje wewnątrz przedsiębiorstwa związane z oceną ryzyka podatkowego zdarzenia, które może prowadzić do oszustwa podatkowego i strat. Tworzą one związek pomiędzy fakturą VAT a dokumentami uzupełniającymi oraz realizowanymi transakcjami, który jest łatwy do prześledzenia, zgodny z ustalonymi w przedsiębiorstwie procedurami oraz odzwierciedla procesy, które faktycznie miały miejsce.

System kontroli biznesowej należy postrzegać jako niezmiernie korzystną instytucję dla samego państwa. Uszczelnianie systemu rozliczeń CIT, VAT i akcyzy to wyzwanie dla administracji skarbowej. Poprzez skuteczny system kontroli biznesowej może nastąpić bezkosztowa dla budżetu samoregulacja rynku w tym zakresie. Podatnik, posiadający skuteczny system ograniczający wystąpienie oszustwa podatkowego czy innej nieprawidłowości, z pewnością ułatwiać będzie fiskusowi kontrole skarbowe w tym zakresie, a jednocześnie ograniczy szarą strefę i nieuczciwą konkurencję.

Ponieważ system kontroli biznesowej zapewnia wiarygodną ścieżkę audytu między fakturą a dostawą towarów lub świadczeniem usług, daje on pewność fiskusowi, że podatnik dołożył należytej staranności i jego zachowanie cechowała dobra wiara, a to usprawniać będzie nie tylko rozliczanie VAT, ale też zwiększy jego wpływy do budżetu Państwa.

 cdn

LESZEK WIECIECH
Doradca Zarządu
Krajowy Instytut Kontroli Biznesowej

W latach 2009-2019 kierował Polską Organizacją Przemysłu i Handlu Naftowego. Głównym wyzwaniem branży w tym okresie była szara strefa w obrocie paliwami.