Zapowiadają przedstawienie postaci marszałka „w sposób wyważony i sprawiedliwy” z góry wyjaśniając, że darzą go pewną sympatią. Piszą o dość „mętnym” pochodzeniu Rydza, który ma być synem czeskiego żandarma i Ukrainki i był tzw. dzieckiem z nieprawego łoża, któremu nazwisko dał Tomasz Rydz, syn kowala, zawodowy podoficer w armii austriackiej, który poślubił matkę przyszłego marszałka.

Autorzy poświęcają kilka słów nauce Edwarda w gimnazjum w rodzinnych Brzeżanach i jego zainteresowaniom rysunkiem i malarstwem, którym pozostał wierny do końca życia, piszą też o jego udziale w polskiej konspiracji i o studiach w Krakowie, gdzie po raz pierwszy zetknął się z bojownikami PPS, skupionymi wokół Józefa Piłsudskiego. Po przerwaniu studiów w ASP odbył roczną służbę wojskową w armii habsburskiej; po jej zakończeniu już nie wrócił do Akademii Sztuk Pięknych podejmując studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Rydz dość szybko piął się po szczeblach kariery w Związku Strzeleckim, trzymając się blisko z Piłsudskim. Autorzy piszą też o ówczesnej roli Piłsudskiego: przypominają niskie oceny austriackie oddziałów Komendanta, piszą o pozycji I Brygady, o tzw. kryzysie przysięgowym, o ludziach w Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), których nazwiska będą się pojawiać po tzw. zamachu majowym zarówno na czele wojska, jak i polskiej administracji cywilnej. Piszą też o związku przyszłego marszałka z Martą Thomas-Zaleską, o początkach jego wojskowej kariery w II RP, o pełnym podporządkowaniu się Rydza Piłsudskiemu od samego początku, o jego działaniach na rzecz utworzenia jednolitej armii.

Autorzy podkreślają talenty wojskowe marszałka i określają go mianem najlepszego polskiego dowódcy w konfliktach z polskimi sąsiadami, zwłaszcza z bolszewicką Rosją, ale również z Litwą i Ukrainą. Akcentują doskonałość jego dywizji przed Bitwą Warszawską, wiele piszą o właściwej ocenie Rydza przez Komendanta, dla którego przyszły marszałek był „generałem nr 1”, choć wymieniają też pewne wady Rydza. Wreszcie przewrót majowy 1926 roku: jego przebieg i lojalny wobec Piłsudskiego generał Rydz.

Po zamachu nie było czystki w armii, ale była takowa w administracji. Rydza wówczas powszechnie uważano za następcę Komendanta. Przyszły marszałek był również bardzo popularny w armii. Po śmierci Komendanta doszło do walki o władzę w Polsce: kto obejmie funkcję Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych? Czy dawny, bliski współpracownik Komendanta, gen. Sosnkowski, czy gen. Rydz? Rydz został wkrótce uznany za Pierwszego Obrońcę Ojczyzny i za Pierwszego Współpracownika Pana Prezydenta RP, czyli został drugą osobą w państwie. 10 listopada 1936 roku zostaje też Marszałkiem Polski.

Autorzy wiele piszą o sytuacji polskiej armii przed II wojną światową, o jej modernizacji, o związkach wojskowych z Francją. Kult Marszałka, trwały konflikt z Litwą, kryzys czechosłowacki Monachium i zajęcie Zaolzia. Wrzesień 1939 roku: wojna obronna, kolejne punkty oporu przeciwko Niemcom, słaba łączność wojskowa i ucieczka polskich władz cywilnych i wojskowych do Rumunii, agresja ZSRR. Na uwagę zasługuje słynny rozkaz Rydza- Śmigłego o wyjeździe władz polskich do Rumunii, gdzie Polacy zostali internowani. Autorzy z jednej strony starają się usprawiedliwić wyjazd Naczelnego Wodza, z drugiej zaś strony ostro krytykują działanie gen. Sikorskiego, zresztą przyszłego Wodza Naczelnego i premiera, które „zasługiwało na sąd polowy”.

Powrót Rydza do podbitego przez Niemców kraju, czy po to, by kierować konspiracją, czy może po to, by negocjować z Niemcami, kontakty z gen. Andersem, śmierć w wyniku ataku serca.

Interesujące jest zakończenie książki, w którym autorzy przytaczają dwie sugestie, po pierwsze, że marszałek został otruty, po drugie, że nie zmarł, ale wycofał się, by nie zadzierać z gen. Sikorskim. Zaginęła, lub zginęła, też partnerka marszałka, pani Marta Thomas-Zaleska. Dla wyjaśnienia wątpliwości, dotyczących marszałka, autorzy proponują przeprowadzenie ekshumacji jego szczątków, złożonych na warszawskich Powązkach. Na uwagę czytelnika zasługują interesujące zdjęcia z życia marszałka.

Jest to książka bardzo wartościowa, po przeczytaniu której czytelnik postawi wiele pytań na temat marszałka.

                                                                                              Jacek Potocki

Sławomir Koper, Tymoteusz Pawłowski. „Tajemnice marszałka Śmigłego-Rydza. Bohater, tchórz czy zdrajca?” Wydawnictwo „Harde”, Warszawa 2019