Poświęcono w niej sporo miejsca zarówno ostatniemu 300-leciu w historii Chin, jak i Chinom współczesnym.

Autorka pisze w książce o czasach Mao, jak i o czwartej dekadzie, jaka upłynęła w czasach „reform i otwarcia”. Wspomina też ostatnie lata dynastii cesarskiej, upadłej w wyniku Rewolucji 1911 roku oraz utworzenie Republiki Chińskiej, a także czasy ChRL.

Obecnie Chiny są głównym aktorem w gospodarce światowej, mającym stałą nadwyżkę, są państwem o wyjątkowo dużej nierówności społecznej w ramach gospodarki rynkowej, w której nie każdego na podstawowe nawet rzeczy stać, z bitwami globalnymi o surowce energetyczne i z ogromną degradacją środowiska naturalnego. Nie mówi się tu o dużej korupcji i o pewnej niestabilności w warunkach imponująco szybkiej modernizacji.

Autorka pisze o trzech celach publikacji zwracając uwagę na to, że Chiny zawsze były społeczeństwem otwartym na wpływy zewnętrzne i były też zmieniającym się elementem kultury regionalnej i globalnej.

Autorka wyjaśnia też zakres terminów „Chiny” oraz „Chińczycy”, a także, co to jest „konfucjanizm”, czy „nowoczesny” i dochodzi do wniosku, że w rozwoju historycznym Chiny w zasadzie się nie zmieniły, gdyż nie wytworzyły potężnych ruchów politycznych, ani nie podkreślały nigdy, że wszyscy ludzie są równi. Przy okazji czytelnik uzyskuje informację, że Chiny wytworzyły wyrafinowaną sztukę rządzenia państwem, mając negatywny stosunek do zachodnioeuropejskiego i japońskiego imperializmu, choć ich wpływ na Chiny zmienił je głęboko, o czym mogą świadczyć wydarzenia w końcu XIX w. i na początku XX wieku, w czasach wielkich zawirowań. W Chinach zawsze była ważna hierarchia oraz posłuszeństwo wobec władzy.

Autorka wymienia nazwiska znanych myślicieli, przypominając o dezintegracji cesarstwa w XIX w. Wówczas cesarstwo nie posiadało całkowitej kontroli nad swoim terytorium. Autorka przypomina reformy dynastii Qing, te dobre i niekoniecznie dobre dla państwa. Wspomina działalność Sun Jat-sena, Ekspedycję Północną oraz tzw. Ruch Czwartego Maja, a także przywództwo Czang Kai-szeka i rolę tzw. narodowców. Inwazja japońska i KPCh. Rządy Mao i jego współpraca z ZSRR, Rewolucja Kulturalna, krótkie rządy następcy Mao oraz reformy Deng Xiaopinga.

Interesujące jest przedstawienie Chin po 1989 roku; autorka akcentuje rolę gospodarki w kształtowaniu silnej pozycji Chin oraz wskazuje na rolę nowoczesności. Przy okazji powstaje pytanie, czy chińskie społeczeństwo jest nowoczesne. Autorka wymienia elementy nowoczesności i tradycji w kilku punktach: zmieniające się role kobiet i mężczyzn, walka z ubóstwem, brak swobód działań politycznych, pęd do doskonalenia się. Nie może zabraknąć Tajwanu w tych rozważaniach. Powtarza  się pytanie o nowoczesność społeczeństwa; odpowiedzią jest że społeczeństwo to jest zarówno chińskie jak i nowoczesne.

A jak jest z gospodarką? W każdej epoce można wymienić inne cechy: wojna z Japonią zrujnowała gospodarkę Chin, za Mao bywało różnie; dopiero Deng wprowadził zmiany na lepsze, choć pozostała słabo zindustrializowana strefa przygraniczna, panuje nadal korupcja, choć rozszerza się krąg inwestycji zagranicznych.

A jak jest z kulturą? Nastąpił rozwój nowoczesnego czytelnictwa, rozwój literatury; plastycy i muzycy mają większy zakres swobody twórczej niż za rządów Mao, a także filmowcy i architekci. Stąd może zastanawiać dzisiaj cichy sojusz Chin z agresywną Rosją, która napadła na Ukrainę.

Bardzo interesująca książka; traktująca nie tylko o nowoczesnych Chinach, ale przypominająca także historię Państwa Środka.

                                                                                                 Jacek Potocki

Rana Mitter, „Chiny nowoczesne. Krótkie wprowadzenie”. Tłum. Bartosz Kowalski. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego (tłumaczenie wydania Oxford University Press), Łódź 2021, s. 170