Po klęsce wrześniowej i okupacji naszego kraju przez sąsiednie Niemcy, dowiadujemy się o nieznanych dotąd przygotowaniach do wyprawy polsko-niemieckiej przeciwko ZSRR w latach 1934-1935, do którego miała dołączyć Japonia.

Jak pisze we wstępie profesor Zychowicz, radzieckie kierownictwo żyło w permanentnej psychozie takiego konfliktu. To była niemiecka oferta sojuszu, którą marszałek Piłsudski, stojący wówczas na czele Polski, przyjął z ochotą. Japonia stanęła na uboczu, gdyż japońscy wojskowi uznali, że japońskie lotnictwo jest znacznie słabsze od radzieckiego i Japonia nie włączy się do walki, dopóki nie zreformuje swego lotnictwa, w ramach wieloletniej modernizacji sił zbrojnych.

Najwidoczniej wywiad radziecki „czuł, co się święci”, rozprawiając się w czasie czystek przede wszystkim z Polakami, Niemcami i Koreańczykami, którzy wówczas byli poddanymi japońskimi. Ten trend uległ odwróceniu, a plany Hitlera uległy zmianie wiosną 1939 roku, kiedy minister Beck przyjął brytyjskie gwarancje. Obecnie, w Federacji Rosyjskiej trwa narracja o współodpowiedzialności Polski za wybuch II wojny światowej, a książka ta, w pewnym sensie, może być zaskoczeniem dla polskiego czytelnika, gdyż w niej jest mowa o strategicznych planach Hitlera, który dążył do wojny z ZSRR, w sojuszu z Wielką Brytanią, Japonią i Polską, a ZSRR udało się skierować agresję niemiecką na Zachód Europy, odwracając ją od bolszewickiego Wschodu. Pakt Ribbentrop-Mołotow z kolei przekreślił zasady dotychczasowej polityki polskiej, która wykluczała porozumienie się Niemiec i ZSRR z powodów różnic ideologicznych.

Autor jest zdania, że po podpisaniu przez oba totalitaryzmy tego paktu, Polska powinna natychmiast przystąpić do paktu antykominternowskiego i włączyć się do antyradzieckiego frontu. Autor wymienia z nazwiska radzieckich agentów, działających w polskim MSZ oraz w polskim wywiadzie. Tym w MSZ ślepo miał ufać minister Józef Beck, a Brytyjczycy chcieli się pozbyć bolszewików „rękami nazistów”. Stąd konflikt, który z biegiem czasu ogarnął cały świat, początkowo daleki był od późniejszej „wojny totalnej”,  gdyż ograniczać się miał jedynie do wojny przeciwko ZSRR, o czym historiografia radziecka publicznie milczy, choć niektórzy badacze o tym mówią.

A jak było z „korytarzem i Gdańskiem”, których tak bardzo domagały się od Polski Niemcy? Tę sprawę też autor stara się wyjaśnić twierdząc, że Polska miała otrzymać za te terytoria ziemie Ukrainy i Litwy. Sporo miejsca w książce zajmują stosunki radziecko-japońskie, cele japońskiego wywiadu, a także zamiary Japonii wobec Syberii. Wreszcie miejsce Francji w polityce polskiej.

Autor wiele miejsca poświęca raportom szpiegów radzieckich, działających blisko najważniejszych polskich polityków, w tym w otoczeniu marszałka Piłsudskiego. A niektóre raporty trafiały również bezpośrednio na biurko samego Stalina. Raporty dotyczyły w pełni polityki zagranicznej Polski, m.in. jej stosunków z Francją. Autor uzasadnia autentyczność owych raportów i obala hipotezy na temat ich fałszywości, czy konfabulacji, podaje też, bardzo zasadnie, nazwiska agentów, nierzadko  ważnych politycznie osobistości, zwerbowanych przez służby radzieckie. Przy okazji autor podaje czytelnikowi podstawowe założenia, uzasadniające hipotezę o wiarygodności źródła i jego informacji. Przypomina  również zasady, wymienione przez Hitlera w jego książce „Mein  Kampf”, w której wyłożył swą wizję działania wobec ZSRR i poglądy na temat całej polityki wschodniej.

Interesujące są fragmenty dziennika Josepha Goebbelsa na temat charakteru władz polskich i ich braku związku ze społeczeństwem, a także zasługuje na uwagę fragment, dotyczący spotkania Hitlera z ambasadorem RP, Lipskim oraz fragment na temat Paktu Wschodniego. Autor kolejny raz przypomina, kto wspierał Hitlera: kapitał oraz organizacje faszystowskie.

Autor, na zakończenie, pisze o sytuacji II RP, o osobowości marszałka Piłsudskiego, o tzw. Laboratorium, wreszcie o wzroście siły Armii Czerwonej, co ostatecznie powstrzymało potencjalnych wrogów ZSRR przed inwazją.

Jest to ważna książka, która ujawnia polskiemu czytelnikowi rzeczy, o których istnieniu i działaniu nie bardzo wiedział.

                                                                                              Jacek Potocki

Marek Świerczek. „Krucjata 1935. Wojna, której nigdy nie było. Najnowsze dowody przygotowań do wyprawy polsko-niemieckiej przeciwko Sowietom w latach 1934-1935”.   

Wydawnictwo „Fronda”, Warszawa 2021, s. 448