Te historyczne, starsze, zostały zaczerpnięte ze zbiorów Archiwum Państwowego Warszawy. Natomiast zdjęcia miejsc współczesnej Warszawy wykonał wybitny fotografik Adam Bujak.

Na uwagę zasługuje artykuł profesora Wojciecha Roszkowskiego „Czym była Warszawa?”, w którym autor pisze o przedwojennej Warszawie, jak i o powojennej, odbudowanej, stolicy, „do której wprowadziły się tysiące karierowiczów, którzy organizując aparat władzy totalitarnej stworzyli nowe elity o świadomości wasalnej wobec ZSRR, do których co najwyżej kooptowano chętnych do współpracy ludzi kultury i nauki. Konieczność odrodzenia życia społecznego po wojnie nie została wypełniona cnotami narodowymi ani obywatelskimi”.

Wiele kolorowych i czarno-białych zdjęć przedwojennych warszawskich budowli i obiektów, ozdabiających miasto, pokazuje jego piękno. Potem nadeszły lata wojny i niemieckiej okupacji, a w książce przytoczone zostały dzisiaj chore, a wówczas popierane przez prawie wszystkich Niemców, idee Hitlera i jego apologetów, zniszczenia, wręcz zagłady naszej stolicy, jak i całego państwa polskiego. Polakom przypisano rolę niewolników, pracujących na rzecz III Rzeszy, a ziemie polskie, ze stolicą w Krakowie, miały stanowić zaplecze ekonomiczne dla Niemiec.

Autor tekstu przypomina założenia Centralnego Planu Wschodniego, a także niemieckie koncepcje zniszczenia Placu Zamkowego. Wiele słów padło na temat stosowania przez Niemców terroru wobec Polaków w postaci łapanek, egzekucji i deportacji do obozów koncentracyjnych, a także eliminowania polskich elit, zarówno w masowych egzekucjach jak i w katowniach. Te uwagi zostały wsparte fotografiami palącego się Zamku Królewskiego, po bombardowaniach we wrześniu 1939 roku, zdjęciami zgromadzonych w teatrach i na naradach Niemców w mundurach, a także fotografiami zamordowanych Polaków.

Powstanie Warszawskie to ważny etap w życiu miasta, w trakcie którego Niemcy dopuścili się mordów na ludności cywilnej, licznych grabieży, a w końcu wyburzali miasto, dom po domu.

Autor tekstu pisze też o niemieckim aparacie terroru, a następnie o powojennym upamiętnieniu, w wyniku działań władz, miejsc egzekucji; w albumie tę akcję wsparto odpowiednimi fotografiami. Przy okazji, czytelnik zapoznać się może ze wstrząsającymi wspomnieniami osób, poddanych represjom: okazuje się, że w wielu miejscach „działali” Ukraińcy, mordując ochoczo cywilnych Polaków, zwłaszcza zaś kobiety i dzieci. Brak jest w książce wzmianki o działalności, znanego z okrucieństw, komanda azerskiego.

Album bardzo cenny. Koniecznie powinien się z nim zapoznać każdy Polak.

                                                                                              Jacek Potocki

Zdjęcia: Adam Bujak oraz archiwalne. Teksty: Wiktor Cygan, Witold Rawski. Wprowadzenie: Wojciech Dąbrowski, prof. Wojciech Roszkowski. „Pamięć Warszawy. Remembering Warsaw”. Wydawnictwo „Biały Kruk”, Kraków 2021, s. 181.