Książkę rozpoczyna opis dziejów hetmana w latach jego młodości i jego bliskie związki z innym, potężnym Polakiem epoki, Janem Zamoyskim, zresztą krewnym Żółkiewskiego. Przy okazji autor omawia tzw. wolną elekcję po ucieczce z Polski króla Henryka Walezego. Kadencja króla Stefana Batorego, walki z Gdańszczanami, zwolennikami Habsburgów i niespodziewane zwycięstwo husarii pod wodzą Stanisława Żółkiewskiego. Wojny z Moskwą za Iwana Groźnego: Jan Zamoyski jest wówczas hetmanem wielkim koronnym. Rola papieża w mediacji między Polską a Moskwą.

Autor poświęca sporo miejsca wyprawom polskim na Psków i małemu konfliktowi między Janem Zamoyskim a Stanisławem Żółkiewskim. Następnie w książce jest mowa o pokoju w Jamie Zapolskim, zawartym po rozmowach między Polską a Moskwą. A w Polsce, w tym czasie, mają miejsce liczne konflikty wewnętrzne, m.in. konflikt między rodziną Zborowskich a Zamoyskimi. Wreszcie elekcja Zygmunta III Wazy, któremu Żółkiewski będzie służył do końca swoich dni, najpierw jako hetman polny koronny, odpowiedzialny za bezpieczeństwo kresów południowo-wschodnich i za walkę z najazdami tatarskimi, z zagrożeniem tureckim oraz o związanie z Polską państw naddunajskich. Zygmunt III Waza miał wówczas spór z Janem Zamoyskim i działał nieustannie, niestety niezbyt udolnie, na rzecz odzyskania tronu szwedzkiego.

W książce przedstawione zostały walki z Habsburgami o tron mołdawski i ze Szwedami o Inflanty, również omówiono krytycznie ślub króla z Habsburżanką. Przedstawiono, słynny w historii Polski, rokosz Zebrzydowskiego, którego istotą było wypowiedzenie posłuszeństwa królowi. Hetman Stanisław Żółkiewski był wówczas po stronie króla i nawet walczył z rokoszanami, choć dążył do pojednania.

Wreszcie, zasadnicza część książki, czyli wojny z Moskwą. Dość szczegółowo omówiono tzw. dymitriady czyli wyprawy na Moskwę w celu osadzenia na tronie dwóch kolejnych Samozwańców, których popierał Zygmunt III Waza sądząc, że przy ich pomocy, Polska odzyska Smoleńszczyznę, Siewierszczyznę i Czernichowszczyznę. Pojawiają się znane nazwiska: Borysa Godunowa, rodu Mniszchów (Maryna Mniszech), Wasyla Szujskiego, patriarchy Filareta i trwają dyskusje; kto ma zostać carem: Zygmunt III czy jego syn, królewicz Władysław, znany później jako Władysław IV. Moskwianie generalnie nie zgadzali się na to, by carem był katolik, czyli innowierca. Zresztą, w Polsce szlachta też była przeciwna osadzeniu Władysława na moskiewskim tronie.

Istotną częścią książki jest omówienie sprawy „polskich orłów na moskiewskim Kremlu”, dwuznaczna, niepopierająca Polaków, rola Zygmunta III Wazy i wycofanie się oddziałów Żółkiewskiego z Moskwy, w wyniku antypolskiego powstania. Wreszcie ostry konflikt Żółkiewskiego z królem, walki hetmana z Turkami i Tatarami, rosnący ferment w polskim wojsku oraz śmierć hetmana w bitwie pod Cecorą.

Książka, która przybliża dawną świetność Rzeczypospolitej i jej najbardziej zasłużonych obywateli. Na uwagę czytelnika zasługują portrety znanych osób epoki.

                                                                                              Jacek Potocki

Wojciech Polak. „Żółkiewski pogromca Moskwy. Biografia”. Wydawnictwo „Biały Kruk”, Kraków 2020, str.343