Despotka i intrygantka niedobrze czuła się w naszym kraju; myślała nieustannie o powrocie do Włoch. Autorka opisuje bardzo złe relacje Bony z jej synem, Zygmuntem Augustem. Nie może on wyrzucić ze swej pamięci lat dzieciństwa, kiedy był gnębiony i upokarzany przez matkę. Potem posądzał on ją o otrucie swych kolejnych żon: kuzynki Elżbiety Habsburżanki oraz Barbary Radziwiłłówny. Bona była bowiem przeciwna obu małżeństwom. Przy okazji, w książce jest opis pozycji książąt Radziwiłłów, którzy wprawdzie umocnili swą pozycję, dzięki małżeństwu polskiego króla z Barbarą, ale jednocześnie, z powodu pychy, zostali znienawidzeni przez polskich i litewskich magnatów.

Wiele miejsca autorka poświęciła intrygom ze strony włoskiego otoczenia Bony, a zwłaszcza ze strony Giana Lorenza Pappacody. Aby wyjechać z Polski, Bona musi uzyskać zgodę Zygmunta; ale ten jej zgody odmawia. Stąd Bona ucieka z Polski.

Czytelnik dowiaduje się o różnych „machinacjach” Bony, która usiłuje metodą związków małżeńskich z innymi władcami, umocnić pozycję swych królewskich dzieci w Europie. Taką postacią jest jej córka, królowa Węgier, Izabela, której królestwo zostało odebrane przez Habsburgów. Wysiłki cesarza Habsburga, by wydać swą niezbyt urodziwą córkę za króla Zygmunta Augusta oraz by wziąć na swój dwór wnuka Bony, a syna Izabeli, Jana Zygmunta, w charakterze zakładnika w celu „zamknięcia” sprawy roszczeń Jagiellonów do tronu węgierskiego, to wręcz kryminalny wątek powieści.

Ucieczka Bony z Polski, to kolejna sensacja. A co we Włoszech? „Wierny” Pappacoda truje Bonę z pomocą, przekupionego przez siebie osobistego lekarza królowej.

Jest to interesująca powieść historyczna, obejmująca i przypominająca wiele postaci, które dopiero dzięki niej wyszły dzisiaj na światło dzienne. Przypomina ona też o starej zasadzie, że nawet w czasach wielkich tragedii, władcy Polski, nierzadko cudzoziemcy, brali pod uwagę przede wszystkim interesy dynastyczne, bratając się z największymi wrogami. Wszystko dla dobra własnego i Rzeczypospolitej.

Jacek Potocki

Renata Czarnecka. „Pęknięte królestwo. Ostatni Jagiellonowie”. Wydawnictwo „Książnica”, Wrocław 2020 str.330