Autor wyjaśnia genezę i treść pojęcia „imperium zła”, zarówno tego, wyrażonego przez prezydenta USA, Ronalda Reagana, jak i tego, stosowanego w praktyce politycznej przez twórcę państwa bolszewickiego, Włodzimierza Lenina.

Przedstawia przebieg wojny bolszewików z Polską, która była przeszkodą na ich drodze, rozpętania rewolucji światowej, poprzez marsz do Europy Zachodniej. Przedstawia „wspaniałą polską niezgodę na zniewolenie”, która to Polska, na podstawie decyzji bolszewickiego kierownictwa z jesieni 1918 roku, miała zostać zniszczona i stać się bolszewicką republiką. Przedstawia też polskie zwycięstwo, mimo antypolskiej postawy ówczesnego premiera Wielkiej Brytanii, Davida Lloyda George’a.

Wspomina zbrodnię katyńską, głównie jako zemstę Stalina za pokonanie przez Polaków Armii Czerwonej.

Sama wojna 1920 roku: bolszewicy zamierzali dojść do zrewolucjonizowanych Niemiec przez Polskę, a potem dalej iść na zachód Europy, ale Wojsko Polskie ich zatrzymało. Bolszewicy liczyli na sprzyjających ich planom polskich robotników i chłopów, którzy mieli wzniecić w Polsce rewolucję przeciwko władzy, ale spodziewani „sojusznicy” stanęli murem przy marszałku Piłsudskim, który organizował opór przeciwko Armii Czerwonej. Autor pisze o białostockim Komitecie Rewolucyjnym Polski, pod wodzą Juliana Marchlewskiego, w którego składzie był m.in. Feliks Dzierżyński oraz starozakonni towarzysze.

Autor przedstawia plany Piłsudskiego wobec Litwy oraz działania na Ukrainie, sojusz z atamanem Petlurą. Pisze też o stanie ówczesnej polskiej armii, o ochotnikach z zagranicy, o stanowisku państw zachodnich, zwłaszcza Francji, o pomocy ze strony Węgier oraz o wojnie domowej w Rosji i o koncepcjach dotyczących Polski, zarówno ze strony bolszewików jak i „białej armii”, której dowódcy opowiadali się za jednością wielkiej Rosji, czyli przeciwko niepodległości Polski.

Przypomina samowolę Stalina i błędy bolszewickich dowódców, co dało wiele lat później pretekst Stalinowi do przeprowadzenia „wielkiej czystki”, a także przypomina zamiary ówczesnego kierownictwa bolszewickiego wobec Polski: m.in. propagandową ofensywę dyplomatyczną Cziczerina. Przypomina też rozmowy premiera brytyjskiego z moskiewską delegacją w czasie, gdy Polska zmagała się z bolszewicką ofensywą. Premier brytyjski stawiał Polsce żądania ustępstw (jakoś nie wyciągnięto w Warszawie z tego żadnych wniosków, bo Brytyjczycy później zdradzili Polskę również w 1939 roku).

Wreszcie, Bitwa Warszawska, działania armii konnej Budionnego i Frontu Zachodniego  Michaiła Tuchaczewskiego. Kto opracował zwycięski plan działań? Uważa się, że ojcem zwycięskiej ofensywy znad Wieprza nie był  francuski marszałek Weygand, tylko polski Sztab Generalny, pod dowództwem gen. Tadeusza Rozwadowskiego, natomiast Józef Piłsudski wybrał ten właśnie wariant. Potem omówiono w książce rokowania pokojowe w Rydze, po 6 latach prowadzenia wojny.

Autor nie ogranicza się do analizy samej wojny. Pisze o stosunku Polaków do rozbiorów, do marksizmu; analizuje przebieg różnych zawirowań rewolucyjnych na ziemiach polskich. Pisze też o tzw. prometeizmie oraz o antyimperialnych koncepcjach Józefa Piłsudskiego. Kontynuuje idee swojej książki, „Pierwsza zdrada Zachodu”, wydanej w 2015 roku, analizując m.in. politykę wschodnią Francji na progu 1920 roku oraz Anglii i USA; omawia też historiografię rosyjską i radziecką, nieprzychylną Polsce, a nawet oszczerczą wobec naszego kraju.

Jest to bardzo wartościowa pozycja o wielokrotnie omawianym fakcie naszej historii najnowszej, obecnie potraktowanym w wieloaspektowym kontekście.

                                                                                              Jacek Potocki

Andrzej Nowak. „Klęska imperium zła. Rok 1920.” Wydawnictwo „Biały Kruk”, Kraków 2020.