Cztery minuty po godzinie 9 rano czasu tokijskiego w imieniu rządu japońskiego bezwarunkową kapitulację Japonii podpisał minister spraw zagranicznych Mamoru Shigemitsu, a generał Yoshijiro Umezu w imieniu sił zbrojnych.

Prezydent USA Harry S. Truman ogłasza Dzień Zwycięstwa nad Japonią. Daleki Wschód zaczął świętować zakończenie japońskiego panazjatyzmu. Każdy kraj inaczej.

Rząd Republiki Chińskiej obchodził go 3 września. Tak obchodzą je ChRL i Filipiny. Holandia, Nowa Zelandia, Korea Południowa, Kanada, Wielka Brytania i kilka innych krajów obchodzi 15 sierpnia, tj. po ogłoszeniu przez cesarza Hirohito kapitulacji Japonii.

Rosjanie jako dzień zwycięstwa także przyjęli 3 września, ale nadal prowadzili działania wojenne na wysepkach przy Hokkaido. 3 września zajęli grupę wysp Habomai i dopiero wtedy uznali swoją wojnę na Dalekim Wschodzie za zakończoną. Tego samego dnia Prezydium Rady Najwyższej ZSRR dzień 3 września ogłosiło „Świętem zwycięstwa nad Japonią”.

30 września 1945 roku wprowadzono medal „Za zwycięstwo nad Japonią”. Otrzymało go 1 831 tysięcy  uczestników walk przeciwko Armii Kwantuńskiej w Mandżurii, w Korei, Sachalinie i Wyspach Kurylskich.

Do 1947 roku ten dzień był świętem wolnym od pracy, ale już w 1947 roku wolny dzień zlikwidowano. W kolejnych latach nie obchodzono z tej okazji żadnych uroczystości, chociaż Dzień Zwycięstwa nad Japonią uważano za pamiętną datę.

Po rozpadzie ZSRR, w 2010 roku ówczesny prezydent Rosji Dmitrij Miedwiediew przypomniał sobie o rocznicy zakończenia wojny na Dalekim Wschodzie i zdecydował, że powinno się ją obchodzić 2 września jako dzień pamięci. Trwało to 10 lat. W roku 2014 Rosja zajęła Krym i do głosu dochodzą coraz bardzie agresywne elementy społeczne, domagające się podkreślania roli Rosji na arenie międzynarodowej.

W 2020 roku organizacje kombatanckie i posłowie sachalińscy apelują o przywrócenie dnia 3 września, jako daty zakończenia wojny na Pacyfiku.  Projekt ustawy o nowej dacie składają w  Dumie Państwowej deputowani nacjonalistycznej i skrajnie prawicowej partii Jedna Rosja (Единая Россия), uzasadniając to koniecznością „wzmocnienia tradycji patriotycznych i zachowanie sprawiedliwości historycznej w odniesieniu do zwycięzców w II wojnie światowej”.

Ustawę przyjęto 24 kwietnia 2020 roku jednak nie jako „Dzień zwycięstwa nad Japonią”, ale jako „3 września – dzień zakończenia II wojny światowej (1945)” i podkreślono, że 3 września musi być oznaczony jako dzień, w którym siły byłego Związku Radzieckiego pokonały wojska japońskie w „decydującym wkładzie w zakończenie” wojny.

Japonia i Rosja nigdy nie podpisały traktatu pokojowego, aby formalnie zakończyć wojnę z powodu sporu o Wyspy Kurylskie, które wojska radzieckie zajęły w dniach 18 sierpnia – 3 września 1945 roku. Mogły tego nie czynić, ponieważ Japonia 15 sierpnia przyjęła Deklarację Poczdamską, co oznaczało bezwarunkową kapitulację i zaprzestanie działań wojennych.

Związek Radziecki zignorował ten fakt, ponieważ od 1905 roku, tj. od momentu przegranej z Japończykami wojny, szukał możliwości odwetu. Musiał uzyskać dostęp do Oceanu Spokojnego, ponieważ wszystkie jego porty i wybrzeża Pacyfiku – w szczególności Władywostok – znajdowały się pod kontrolą powietrzną i morską z wyspy Sachalin i Wysp Kurylskich. Odebranie Japończykom tych wysp stało się celem Stalina. I cel ten osiągnął.

Sankcje nałożone przez Japonię na Rosję po jej inwazji na Ukrainę ochłodziły stosunki Rosji i Japonii do tego stopnia, że 24 czerwca 2022 roku do Dumy Państwowej wpłynęła propozycja, by funkcjonującą nazwę upamiętniającą zakończenie działań na Dalekim Wschodzie zamienić na „3 września – dzień zwycięstwa nad militarystyczną Japonią i dzień zakończenia II wojny światowej (1945)”.

Uzasadniając użycie określenia „militarystyczna Japonia” argumentowano, że podczas II wojny światowej polityka Japonii miała agresywny charakter i miała na celu osiągnięcie dominacji nad światem. Jednym ze strategicznych zadań Japonii było zniszczenie Związku Radzieckiego, w którym Japonia widziała główną przeszkodę w realizacji swoich planów[1].

ELŻBIETA POTOCKA

[1] http://duma.gov.ru/news/54709/