Autor rozpoczął swą przygodę z podziemiem od poznania i spenetrowania pobliskiego tunelu. A potem przez wiele lat zwiedzał miejsca podziemne na całym świecie. Podobnie czynili inni zapaleńcy. Zaczynali od Manhattanu w Nowym Jorku, od innych dzielnic, Opisuje ciszę podziemia, a czasami dziwne odgłosy. Nierzadko były to miejsca kiedyś czynne, uwiecznione na mapach, potem zepchnięte pod ziemię. Autor odwiedzał te miejsca, mimo zakazu wstępu, spotykał dziwnych bezdomnych, którzy tam stale mieszkali. Ujawniał też sposoby wykrycia tych miejsc. Przypomniał słynnych ludzi, którzy zeszli pod ziemię.

Po Nowym Jorku, autor wraz z innymi zwiedzał podziemia Paryża: kanały i słynne katakumby. Jest to cała plątanina tych miejsc i liczne pułapki, oraz miejsca, gdzie paryżanie nawet urządzają imprezy z muzyką, wbrew zakazom policji. Penetratorom podziemi nie mogło zabraknąć kolektorów nieczystości, podziemnych rzek, nierzadko wypełniających się rwącą wodą, przed którą trzeba było uciekać. Podziemne biwaki…

Autor przypomina historyczne postaci, zaangażowane w badania podziemnego świata, zarówno Francuzów jak i Amerykanów, sięga nawet do mitologii. Pisze też o mikroorganizmach w opuszczonych tunelach i jaskiniach, pisze też o „ludziach dziennych” i „ludziach nocnych”, którzy kiedyś żyli pod ziemią. Pisze o „teorii Golda”, a wielu biologów twierdzi, że „życie wyszło spod ziemi”.

Potem jest wiele o boliwijskich Andach. Autor opisuje tamtejsze wierzenia górników z Potosi, w których poczesne miejsce należy do El Tio, czyli podziemnego bóstwa, zwanego „Wujaszkiem”. Australia i szaman Colin. Wierzenia Aborygenów i podziemne jamy. I czytelnik dochodzi do podziemi i licznych tuneli Londynu. Kolejnym miejscem, opisanym w książce, jest turecka Kapadocja z ręcznie wykutą siecią jaskiń, które zwiedził autor. Autor zwiedził też największe podziemne miasto, Derinkuyu, niezwykle podobne do mrowiska.

Powstaje pytanie, na które starają się dzisiaj odpowiedzieć badający mrówki, entomolodzy: czy jest jakiś związek między mrówką a człowiekiem? Powrót czytelnika do Francji, do dawnych tuneli i do zaginionego w tunelu pieczarkarni, jej właściciela. I wyprawa do Niemiec, gdzie w górach Harz też są jaskinie. Wyprawa w góry Pireneje, gdzie jest sporo jaskiń. Wreszcie, czytelnik wraz z autorem, zwiedza francusko-włoskie Alpy z jaskiniami i Meksyk.

Jest to książka zupełnie inna niż dotychczasowe. Przenosi ona czytelnika pod ziemię, gdzie autor i inni zapaleńcy zwiedzają świat, którego na powierzchni nie ma. Na uwagę zasługują unikalne zdjęcia podziemnych widoków.

                                                                                              Jacek Potocki

Will Hunt, „Podziemie”. Tłum. Kaja Gucio. Wydawnictwo „Marginesy”, Warszawa 2021, s. 293