Honor - jeśli rozumiany jest nie jako splendor czy zaszczyt - jest pojęciem moralnym. Moralnym w tym sensie, że ściśle związany jest z postawą moralną człowieka, postulowaną i ocenianą według kryteriów pryncypialności, dobra lub zła, sprawiedliwości, przyzwoitości (w znaczeniu: postępowania godziwego), uczciwości, godności. Zaprzeczeniem honoru jest wszak brak zasad, brak godności i brak twarzy, koniunkturalizm, krętactwo, cwaniactwo, oszustwo, przyjmowanie niezasłużonych korzyści i nagród, przywłaszczanie cudzych zasług, rażąca niesprawiedliwość w ocenie innych polegająca na ignorowaniu ich osiągnięć i zasług – pisze prof. dr hab. Mirosław Karwat.

Pojęcie honoru ma całkiem inny ciężar gatunkowy, gdy oznacza nie zaszczyt uczestnictwa w czymś podniosłym, obcowania z kimś ważnym i szanowanym, celebrowania jakiejś uroczystości czy zaszczycanie innych własną obecnością lub patronatem, ale zobowiązanie. W tym wypadku HONOR jest pojęciem moralnym. HONOR jest wtedy szczególnym korelatem SPOLEGLIWOŚCI. Przypomnijmy: spolegliwość polega na tym, iż na kimś można polegać, na niego można liczyć z założeniem, że nie zawiedzie w potrzebie i tym bardziej wtedy, gdy sam coś obiecał albo sam wpadł na jakiś pomysł i do niego nas namówił, byśmy zrobili to razem - pisze prof. dr hab. Mirosław Karwat.

Mundialowy blamaż polskich piłkarzy - włącznie z niesmacznym „meczem o honor”, który zaprzeczył swej nazwie - unaocznił ludziom starej daty, jak zapomnianym, a jeśli jeszcze przywoływanym, to rozumianym opacznie jest pojęcie honoru. I jak coraz mniej obecne w mentalności i w praktyce powszedniej jest to, co kiedyś nazywano honorem. Pozornie tylko temu zaprzecza, a paradoksalnie potwierdza, odświętne dęcie w trąby pod hasłem honoru właśnie. Honor wyciągany od święta z muzealnej szuflady prezentuje się patetycznie, godnie i perfekcyjnie (honor bez skazy). Lecz taki honor doskonały (jak doskonałe jest samopoczucie jego celebrantów) i niesplamiony ma podobną wartość jak sumienie z sarkastycznego aforyzmu Leca: Sumienie miał czyste. Nieużywane - pisze profesor Mirosław Karwat.

Mętna władza to rządy kombinatorów, krętaczy pospołu z ideologami - rzecznikami mętnych idei, kapłanami myślowego galimatiasu. Mętna władza rządzi równie przejrzyście jak wędruje przez świat ktoś, kto szuka drogi po omacku, więc skręca to w tę stronę, to znów w przeciwną, nagle biegnie do przodu, by zaraz potem zawrócić; ale cały czas się przechwala, że busolę sprawną ma w rękach.  Taka władza improwizuje, kręci, zmyśla, próbuje sklecić coś z niczego, skleić ze sobą coś, co się wzajemnie wyklucza. I do tego, co rozłazi się jej w rękach, co pruje się w szwach, usiłuje dorobić górnolotną ideologię – pisze profesor Mirosław Karwat.

Mętność może być nie tylko cechą umysłu - takiego umysłu, w którym panuje wieczny zamęt, gonitwa myśli i słów, które donikąd nie prowadzą i nic nie znaczą, poza tym, że są wyrazem permanentnego bulgotania. Umysłu pokręconego, zanurzonego w nieprzeniknionej mgle niejasności. Mętne mogą być też "układy". Każdemu znana jest metafora "mętna woda". I pochodna: "łowić ryby w mętnej wodzie". Praktyczni znawcy problemu dopowiedzieliby jeszcze, że łowisko mające powab mętnej wody (i z jej wyglądem, i z jej bagiennym zapaszkiem) niekoniecznie jest takie samo z siebie - pisze profesor Mirosław Karwat.

Jak już wiemy, mętniakowi wszystko ze wszystkim się łączy, przeplata i plącze. Jest on jak ktoś, kto zaplątał się w jakiejś sieci albo w jakichś leśnych chaszczach. Szamocze się - to znaczy zmaga się z chaosem własnych myśli i pomysłów, lecz stoi w miejscu - to znaczy: w niczym nie posuwa naprzód sprawy, o której z takim przejęciem rozprawia, do której obsesyjnie powraca po ciągłych przerwach i zakłóceniach w swoim myślotoku i słowotoku. Bo też, ledwo zacznie mówić o istocie sprawy (choć właśnie chaotycznie lub niejasno), to już odwraca jego uwagę kolejne skojarzenie z czymś pobocznym, jakaś dygresja, jakieś wrażenie luźno związane z tematem – pisze prof. Mirosław Karwat.

Kultura internetu - z rytuałem dowolnych anonimowych komentarzy na dowolny temat ("każdy śpiewać może"), jakimi obowiązkowo opatrywane są artykuły w portalach społecznościowych i na stronach spełniających funkcję czasopisma oraz blogi - ujawniła skalę ważnego fenomenu. Fenomenu, o jakiego istnieniu i zasięgu wcześniej nie miała pojęcia inteligencja humanistyczna czy nawet techniczna, specjalistyczna, przyzwyczajona do komunikacji w swoim zamkniętym kręgu profesjonalistów. Jest to fenomen agresywnej ignorancji, przed którym przestrzegał swego czasu Jose Ortega y Gasset (w swych konserwatywnych szkicach na temat "człowieka pospolitego") – pisze profesor Mirosław Karwat.

Już dawno zauważono, że w wymianie zdań pomiędzy ludźmi "z różnych światów" i umysłowo niekompatybilnych powtarza się charakterystyczna asymetria. Specjalista, znawca problemu i doświadczony praktyk w takiej czy innej dziedzinie "nie da rady" rozmówcy, który za nic ma jego kwalifikacje. Bo taki dyskutant, albo i recenzent bynajmniej nie dochodzi do wniosku ani na początku rozmowy, sporu, ani w toku, ani w konkluzji, że koneser czy ekspert ma nad nim przewagę. Z pojedynku, do którego staje "jak równy z równym" wyciąga tylko ten wniosek, że w sporze wygrywa ten, kto jest bardziej pewny siebie, kto przegada i zagada oponenta, nie dopuści go do głosu albo zaprzeczy każdemu jego słowu, zdaniu. Uznaje, że natrętnym i złośliwym komentowaniem każdego wyrażenia czy twierdzenia ustawi siebie w roli recenzenta, arbitra - pisze prof. Mirosław Karwat.

Już od dawna komercjalizacja kultury sprawiła - po skonsumowaniu powszechnej formalnej "alfabetyzacji" i w rezultacie osobliwej interpretacji egalitaryzmu, że każdy może napisać książkę. I niestety, wielu nie tylko może, ale nawet musi. Toteż rynek wydawniczy zalewa ocean grafomanii aspirującej do poetyckiego lub prozatorskiego Parnasu (a praktyczniej - do honorariów i nagród od zaprzyjaźnionych kapituł), pseudonaukowych kompilacji i wypocin (najczęściej przyozdobionych doktoratem czy nawet habilitacją, opromienionych grantem) albo niby-artystycznych albumów autorstwa domorosłych fotografików, w których aparacie zepsuł się wyłącznik – pisze prof. Mirosław Karwat.

Największy komfort mamy w rozmowach, dyskusjach, debatach i w negocjacjach wtedy, gdy rozmówca się z nami zgadza w ocenach i zamiarach. Mniejszy - ale jednak wciąż komfort - wtedy, gdy jest to oponent, krytyk naszego stanowiska z zamiarami przeciwnymi do naszych, jeśli jego tok myślenia jest dla nas czytelny, argumenty zrozumiałe (choćbyśmy ich nie podzielali), cel i wniosek z polemiki jednoznaczny. Przynajmniej wiemy, w czym nam chce przeszkodzić albo jak go przekonywać. Gorzej, jeśli partner lub oponent w kontakcie jest krętaczem. Wtedy trudno go złapać za słowo, dowiedzieć się lub domyślić się, co w jego słowach jest prawdą, a co zmyśleniem; co zgodą, a co wykrętem - pisze profesor Mirosław Karwat.

Klasyfikacja umysłów byłaby niepełna, gdybyśmy pominęli w niej tych, którzy mają... sieczkę w głowie. Inaczej mówiąc: misz-masz, groch z kapustą albo - jak to kiedyś mocno określano - kiełbie we łbie. Tacy nie mają jednej zasadniczej cechy, wspólnej mimo wszystko dla osobowości czy umysłowości tak odmiennych i przeciwstawnych jak otwarta, zamknięta lub przewiewna. Mianowicie: nie mają w głowie, w myślach porządku, lecz ciągły zamęt. Im wszystko ze wszystkim się przeplata, miesza i zmienia co chwilę jak w kalejdoskopie. Przypadek zrządza, o czym myślą, o czym nie; co pamiętają, co zapominają; czy w decyzji o zakupie lub głosowaniu są konsekwentni, czy też zupełnie zaprzeczają wcześniejszym swoim zamiarom, wyborom, postanowieniom – pisze profesor Mirosław Karwat.

Przeciwstawienie umysłu otwartego (ciekawskiego, chłonnego i tolerancyjnego) oraz zamkniętego (albo zakutego łba - niekumatego, albo dogmatyka, doktrynera) jest bardzo wygodne i kuszące - tak dla pedagogów, jak i dla propagandystów. Ale nie do każdego z nas pasuje. Choć dziwnie to brzmi, są wśród nas tacy, których umysł nie jest ani otwarty, ani zamknięty. Jest raczej... przewiewny. W cywilizacji współczesnej ten typ zdaje się przeważać. „Czysty” podział dwubiegunowy zakłada, że albo ktoś jest otwarty, chłonny, rozwojowy, albo zamknięty na świat, nowinki, zmiany, porównania, impregnowany na to, czego nie zna i nie rozumie, ale też nie chce poznać ani zrozumieć. Z góry nie jest ciekawy, za to niechętny, nawet nieufny i wrogi - pisze profesor Mirosław Karwat.

Przeciwstawienie umysłu otwartego (ciekawskiego, chłonnego i tolerancyjnego) oraz zamkniętego (albo zakutego łba - niekumatego, albo dogmatyka, doktrynera) jest bardzo wygodne i kuszące - tak dla pedagogów, jak i dla polityków oraz propagandystów. Wtedy kwalifikacje „otwarty” (i odpowiednio: inteligentny, zdolny, kreatywny; otwarty na świat, wiedzę i kontakt z odmiennością, z czymś nowym) oraz "zamknięty" (ograniczony, beznadziejnie prosty, przerażony złożonością świata i stycznością z Innym, z Nowym) niekoniecznie są uzasadnioną (choćby mocno uproszczoną) diagnozą, ale za to służą jako użyteczne etykietki, a nawet epitety – pisze profesor Mirosław Karwat.

Z otwartością na świat, na innych, na nowinki może być tak jak z wiarą. Jak wiadomo, wśród wiernych kościoła są i wierzący praktykujący, i wierzący niepraktykujący, i nawet praktykujący, choć niewierzący. Deklaracje otwartości bywają przechwałką samochwały (słuchajcie, jaki jestem światły, postępowy, nowoczesny). Bywają też rytualną formułką, która nic nie kosztuje, gdy wysyłana jest w powietrze, w kosmos jako zasada abstrakcyjna, a zgodna z oczekiwaniami odbiorców, z wymogami poprawności. Otwartość może być, krótko mówiąc, postawą - a raczej pozą - niezobowiązującą. Bowiem kategoryczność i uroczysty ton oświadczeń o zasadach bywa odwrotnie proporcjonalny do praktycznej gotowości postępowania zgodnie z tymi zasadami – pisze profesor Mirosław Karwat.

Jeśli „umysł zamknięty” ma być tak czy inaczej synonimem umysłowego ograniczenia, niepodatności na bodźce skłaniające do utrwalonych przyzwyczajeń, wyobrażeń, uprzedzeń, nawet uwstecznienia, to „umysł otwarty” ma być jego oczywistym przeciwieństwem. Człowiek z „otwartą głową” kojarzy się oczywiście z postawą ciekawości, dociekliwości, elastyczności w myśleniu, wyobraźni, kreatywności, innowacyjności. A w stosunkach z innymi ludźmi - z postawą tolerancji, przychylności, życzliwości, gotowości do współdziałania. Ma to być ktoś zaprogramowany na rozwój, na - modne to dziś słowo w kręgu psychologów - transgresję, czyli przezwyciężanie własnych dotychczasowych ograniczeń, na poszukiwania - pisze prof. Mirosław Karwat.

Znacie to: „Jednym uchem wpuszcza, drugim wypuszcza”? Tak zwykle określamy reakcję człowieka na przekazywane mu informacje lub argumenty, sugestie, apele, jeśli słyszy, lecz nie słucha; słyszy, lecz nie przyjmuje do wiadomości. Dlaczego tak się dzieje? Albo czym innym jest pochłonięty, albo jest rozkojarzony i nie może się skupić, albo też to, co słyszy, jest mu nie w smak, jest niewygodne. A wtedy jego „nieuwaga” i odporność na to, co wprawdzie rozumie, ale co od razu chciałby zbagatelizować, wręcz unieważnić, zdradza intencję rozmyślnego zlekceważenia. Przyczyna takiego zachowania może być jeszcze inna: zaburzenia pamięci, demencja, Alzheimer - pisze profesor Mirosław Karwat.