Młody chłopak, Sieńka, pnie się po szczeblach kryminalnej kariery, poznaje zwyczaje i prawa świata przestępczego, obserwuje bezwzględną walkę tuzów podziemia, którym czasami nieobce są ludzkie odruchy, a nawet miłostki.

Tytułowa postać to kobieta, która przynosi pecha swoim adoratorom: z reguły umierają oni gwałtowną śmiercią; stąd pani otrzymuje złowieszcze przezwisko „Śmierć”. Trudno powiedzieć, czy z powodu jej urody czy też cech charakteru, walczą o jej względy zarówno skorumpowani policjanci, jak i czołowi złodzieje. A także wzdycha do niej ów Sieńka, który dopiero co wszedł w wiek męski.

Wartką akcję powieści jeszcze przyśpiesza wątek ogromnego skarbu, znalezionego przypadkiem w starych podziemiach. Każdy szuka „dojścia” do skarbu: przywódcy band, policjanci i zwykli naciągacze. W tym wyścigu padają ofiary, zamordowane w makabryczny sposób. Sieńka jakoś dowiaduje się o lokalizacji skarbu, stąd staje się zwierzyną, na którą polują łowcy. I tu, w prozaicznych okolicznościach, stykają się drogi Sieńki i głównego bohatera cyklu powieściowego, Erasta Fandorina, wspieranego przez japońskiego kamerdynera. Fandorin wprawdzie nie pracuje już w policji, ale pozostaje detektywem: czytelnik ma okazję kolejny raz poznać jego nietuzinkowe metody dedukcyjne rozwiązywania zagadek kryminalnych, wzbogacone przez zasady japońskiej filozofii. Są to fragmenty bardzo cenne i mogą być w życiu przydatne, gdyż Akunin świetnie je zna, jako japonista.

Fandorin zabiera się za wyjaśnienie tajemnicy morderstw, wykorzystując Sieńkę i „Śmierć” jako pomocników. Wszystko to rozgrywa się w atmosferze różnych środowisk na samym społecznym dnie dziewiętnastowiecznej Moskwy, gdzie na co dzień rządzą wyrafinowani przestępcy i chciwi policaje, ale gdzie nawet tzw. ulicznice mają swój honor. Finał powieści jest wręcz rewelacyjny! Na miarę Conan Doyle’a! Nie wypada tego zakończenia ujawnić!

„Kochanek Śmierci” to powieść bardzo wciągająca, zręcznie napisana, z dużą znajomością realiów. Na uwagę zasługuje język, jakim posługują się bohaterowie: jest to język ich środowisk, czasami dość rubaszny, ale nigdy wulgarny. Na tle ogólnego, jak wydawałoby się, zepsucia, wyróżnia się elegancki, nawet wytworny i superinteligentny Erast Fandorin, dotknięta przez los, a zatem upadła nie ze swojej winy piękna „Śmierć” oraz dążący do pełnego i dostatniego życia główny bohater, Sieńka Skorikow, który otrzymał szansę od Fandorina, jako jego asystent.

Dodatkowym atutem tej wciągającej powieści jest znakomite tłumaczenie Wiesławy Karaczewskiej.

Jacek Potocki

Boris Akunin, „Kochanek Śmierci”. Tłum. Wiesława Karaczewska. „Świat Książki”, Warszawa 2016