Tytułowe „skalne kwiaty” czyli włoskie kobiety, stają się tragarkami, które dostarczają broń i zaopatrzenie do włoskich oddziałów, z odległych magazynów, z powodu braku połączeń kolejowych i w ogóle ścieżek w górach.

Tragarki to wiejskie kobiety, którym nieobca jest praca, a odbiorcami zaopatrzenia są żołnierze czyli młodzi, 20-letni chłopcy. Następuje proces załadunku koszy, które dostarczy żołnierzom 30 tragarek. Potem one niosą ciężkie kosze, najpierw z bronią, a potem z żywnością i z lekami. A z powrotem zabierają brudne ubrania żołnierzy.

Dokładna relacja z wyprawy pochodzi z ust Agaty Primus. Na uwagę czytelnika zasługuje kapelan oddziału, ksiądz Nereo oraz tragarki Lucia i Viola. Wszędzie jest ostra kontrola: żołnierze sprawdzają dokładnie dokumenty oraz zawartość ładunków. Nieprzyjemny dla pań jest też kapitan Colman, z oddziału, który tłumaczy swą obcesowość i brak kultury dużymi stratami ludzkimi, ale w końcu on i Agata dochodzą do porozumienia, gdyż Colman stara się naprawić brak grzeczności. Pojawia się Francesco, syn aptekarza, który chyba żywi jakieś uczucie do Agaty.

Przez cały czas nie milkną odgłosy wojny: strzelanina, działalność strzelców wyborowych. Agata spotyka wśród żołnierzy swego kuzyna, Amosa. A żołnierze obawiają się użyć białej broni, która zmusza do kontaktu z nieprzyjacielem, nie pozwalając zabić go na odległość.

Spotkanie z lekarzem oddziału, doktorem Janesem. Zagrożenie gazami bojowymi, przyjazna, tym razem, rozmowa z kapitanem Colmanem. Tragarki, wykonując ciężką, ponadprogramową pracę, głodnieją. Włosi, zdając sobie sprawę z tego, że brak odpowiednich połączeń, uniemożliwia ich zwycięstwo, zdecydowali się na ich budowę, do której zaangażowali wszystkich, kogo tylko było można, łącznie z dziećmi. Nie da się ukryć, że Austriacy ubiegli Włochów i zajęli lepsze pozycje bojowe, ale w tej powieści Włosi odbili te pozycje, natomiast tragarki budowały cmentarz dla padłych w boju żołnierzy.

Chory ojciec Agaty, który występuję w drugim tle powieści i tzw. nastawiaczka kości. Viola i śmierć jej syna, który zginął „na minie”, a także przypadek zdrady, po stronie włoskich żołnierzy-dezerterów. I reakcja dowódcy żołnierzy włoskich, kapitana Colmana, a także prawdziwy stan przygotowań Austriaków.

Pojawia się interesujący motyw w powieści: tragarki chcą walczyć. W tym czasie umierają: ojciec Agaty i jej córka Caterina. Ginie też Pietro, syn Lucii, przygnieciony lodową lawiną. Agata ciężko rani, a potem pomaga rannemu Ismarowi, Austriakowi z Wielkiego Imperium Franciszka Józefa, który występuje w powieści. Włosi idą do ataku i „wypychają” nieprzyjaciela z jego pozycji, a kapitan Colman dostaje się do niewoli austriackiej, gdzie umiera. Ginie też Lucia, postrzelona w brzuch.

Powieść ta ukazuje mało znany epizod dawnej I wojny światowej: walki na górskim froncie włosko-austriackim. Ukazuje ona też przemilczaną rolę kobiet-tragarek, które przyczyniły się do klęski Austriaków.

                                                                                              Jacek Potocki

Ilaria Tuti. „Skalny kwiat”. Tłum. Joanna Kluza. Wydawnictwo „Sonia Draga”, Katowice 2021, s.297