Oczywiście, Państwo Izrael nie powstało „dzięki Żydom z Polski”, ale wystarczy przestudiować życiorysy czołowych działaczy izraelskich, by stwierdzić, że właśnie polscy Żydzi odegrali dużą rolę w powstaniu i w późniejszym życiu Izraela.

Bardzo ważną postacią był Ben Gurion, który na ziemiach polskich, wówczas pod berłem Rosji, nosił nazwisko Grün, wywodzący się z Płońska. Jest w książce opis jego dzieciństwa i dorastania w Płońsku, potem w Warszawie, wreszcie wyjazd w 1906 roku do Palestyny, której poświęcił całe swoje dorosłe życie. Autorka wiele pisze o cechach charakteru późniejszego premiera Izraela: był on introwertykiem, niechętnie zawierał znajomości i przyjaźnie, był apodyktyczny i bardzo łatwo wpadał w gniew. I nie lubił zbytnio pracować, natomiast chętnie wyciągał pieniądze od ojca. Z drugiej strony Ben Gurion uporczywie dążył do realizacji założonych celów; był bezgranicznie oddany idei żydowskiego ruchu narodowego, którego ideą napędową było utworzenie żydowskiego państwa w Palestynie.

Profesor Anita Shapira starała się opisać Ben Guriona jako osobę prywatną, nie mogła jednak abstrahować od jego działalności publicznej; stąd w książce jest opis jego zmagań z administracją turecką, a po decyzjach po I wojnie światowej, z administracją brytyjską, zarządzającą Palestyną, o utworzenie tam państwa żydowskiego.

Przez karty książki przewijają się różne żydowskie partie polityczne i ich koncepcje na temat niepodległości, a także poważny spór Ben Guriona z przywódcą ruchy syjonistycznego Chaimem Weizmannem na temat metod tworzenia Państwa Izrael. Autorka pomija milczeniem fakt, że kiedy Ben Gurion był pierwszym premierem Izraela, jago polityczny przeciwnik Weizmann, był pierwszym prezydentem tego państwa.

Profesor Shapira, wspominając o zagładzie Żydów, wprawdzie nie atakuje Polaków, ale nie wspomina o akcji „Żegota”, w ramach której w ratowanie Żydów było zaangażowanych ponad milion Polaków.

Super interesujące są rozważania autorki o powstaniu Izraela versus reakcje przeważających liczbowo w Palestynie Arabów, a także na temat działań Ben Guriona, w celu zdobycia broni dla bezbronnego wówczas Izraela. Wyjaśnia ona też, dlaczego Ben Gurion postawił na sojusz Izraela z USA oraz dlaczego zbudował broń atomową, co ukrywał przed najbliższym, niezadowolonym z tego sojusznikiem, czyli przed USA.

Natomiast dość wątpliwe są jej wyjaśnienia przyczyn, dla których ZSRR poparł w ONZ powstanie Izraela. To poparcie nie wynikało z tego, że Moskwa w ten sposób uderzyła w Imperium Brytyjskie, tylko z tego, że Stalin błędnie zakładał, iż Żydzi w Izraelu, pochodzący z ZSRR i krajów Europy Wschodniej, utworzą komunistyczny przyczółek na Bliskim Wschodzie. A oni tymczasem opowiedzieli się za związkiem z Zachodem.

Wreszcie, zmierzch polityczny Ben Guriona, który uwikłał się w kłamstwa i kłamstewka. Koledzy-politycy go nie lubili, choć opinia publiczna go raczej szanowała, dzięki czemu wygrywał wybory parlamentarne. Musiał więc odejść z polityki.

Książka o człowieku-pomniku, napisana w bardzo interesujący sposób.

                                                                                              Jacek Potocki

Anita Shapira. „Ben Gurion twórca współczesnego Izraela”. Tłum z jęz. angielskiego Hanna Jankowska. Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2018. Współwydawcą jest „Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego”.