Anglia słynęła z kartografii. Wszystkie zmiany granic, itp. były natychmiast aktualizowane na mapach. Mapy, które kupiłem rozdawałem przyjaciołom na pamiątkę, ale zostały mi jeszcze trzy.

Szczególną przyjemność sprawiła mi mapa świetnie wydrukowana, z 1818 roku, ale przygotowana tuż po ostatnim rozbiorze Polski w 1795 roku. Mamy więc obraz wielkiej przedrozbiorowej Polski (od morza do morza) podzielonej na trzy rozbiory. Przyszła mi wtedy myśl, że reprodukcja takiej mapy powinna być rozsyłana w tysiącach egzemplarzy do wszystkich młodych rodzin przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) z rekomendacją, aby była oprawiona i wywieszona w ważnym miejscu. Gdy dzieci zaczną dorastać rodzice powinni dawać im i powtarzać krótką lekcję: „widzisz córko/synu tak kiedyś wyglądała nasza Ojczyzna rozciągnięta od Morza Czarnego do Bałtyku. Pod koniec XVIII wieku została rozebrana na trzy części zajęte przez wrogich sąsiadów.

Polska straciła niepodległość na 123 lata. Stało się to dlatego, że szlachta i magnateria, rządząca elita kraju nie ceniła niezależności swego państwa. Ziemie koronne, główne źródło dochodów państwa były stopniowo zawłaszczane, zaś dzięki przywilejom szlacheckim i haniebnemu liberum veto władza rządowa była pozbawiona koniecznych ustaw i podatków. Kraj stał się bezbronny wobec silnych sąsiednich mocarstw, aż Polska straciła niepodległość do 1918 roku, a co za tym idzie cofnęła się gospodarczo i społecznie.

Ta mapa i ta lekcja miała być wyczuleniem dorastających dzieci na egoizm rządzącej klasy bez względu jaka by ona była.

Wydaje mi się, że te bardzo stare tragiczne tradycje egoizmu i partykularyzmu elity rządzącej stały się, niestety, fundamentem współczesnej polskiej demokracji. Wydaje się, że często elita władzy: prezydent, parlament i rząd myślą więcej o interesach swych wyborców, czy przekonaniach ideologicznych niż o „bonum publicum – państwa, narodu, społeczeństwa”. Jest to poważne oskarżenie, ale trzeba by kilku artykułów albo cały traktat, aby udowodnić tę tezę. Myślę, że inteligentny czytelnik łatwo zorientuje się o czym jest mowa.

Innym sposobem opisania tego zjawiska jest powiedzenie, że w Polsce brak poczucia obywatelskości (civic sense), co znaczy utożsamiania się obywateli z dobrem wspólnoty politycznej i świadomość, że ich własny dobrobyt, czy też dobro tych dzieci zwłaszcza na długą metę zależy od dobrze zorganizowanego i rządzonego państwa, mającego konieczne środki dostarczone przez obywateli. Taka świadomość obywatelska wyrabia się przeważnie w społeczeństwie obywatelskim – aglomeratach, organizacjach, inicjatywach lokalnych i regionalnych działaniach, czyli w tzw. małych ojczyznach. Partie powinny być wyrazem rozsądnych ugrupowań obywateli o szerokim zasięgu, tak, aby umożliwiły stabilną większość lub stabilną koalicję parlamentarną. Oczywiście często będą miały również podkłady ideologiczne trudne do pogodzenia.

Są to lekcje wynikające z historii, które powinny budować silne poglądy obywatelskie mogące wywierać presję na rządzące elity, a także wpływać na wyniki wyborów.

Codzienne oglądanie mapy rozebranej wielkiej Polski powinno zapaść głęboko w świadomość obywateli. Mapa porozbiorowa powinna wisieć w każdej szkole i urzędzie obok Orła w Koronie.

ZBIGNIEW PEŁCZYŃSKI
Cotswolds