Do tych dokumentów doszły jeszcze porozumienia i postanowienia podjęte przez odpowiednie władze w celu wykonania tej konwencji. Razem stanowi to tzw. acquis Schengen, włączone do systemu prawnego UE na mocy Traktatu Amsterdamskiego, z dniem 1 maja 1999 roku. Dlatego każde państwo ubiegające się o członkostwo w UE musi te przepisy wprowadzić do swego prawa wewnętrznego z chwilą przystąpienia. Niesie to ze sobą wiele zmian, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych.

Do zmian pozytywnych należy niewątpliwie zaliczyć zniesienie kontroli na granicach, będących granicami wewnętrznymi UE. Nie stanie się to jednak z chwilą akcesji, tylko będzie następowało stopniowo – w pierwszej kolejności na granicy z Niemcami, a następnie z Czechami i Słowacją, w zależności od tempa dostosowań w tych krajach. Zostaną utrzymane tzw. punkty konsultacyjne SG, natomiast część strażników wzmocni obsadę polskich granic zewnętrznych, dzięki czemu zapewnione zostanie bezpieczeństwo na granicy zewnętrznej UE. Poza tym jednostki SG będą przeprowadzać kontrolę legalności pobytu cudzoziemców jako jednostki mobilne – na drogach dojazdowych, w pociągach, na dworcach.

Korzystnym aspektem będzie także rozwinięcie współpracy policji narodowych poprzez członkostwo w Europolu. Pozwala ono korzystać z nowych możliwości w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej, jakie dają przepisy o pościgu czy obserwacji transgranicznej. Otworzy to dostęp do nowoczesnego systemu wymiany informacji, jakim niewątpliwie jest System Informacyjny Schengen, udoskonali procedury policyjne, spowoduje poprawę infrastruktury i kwalifikacje kadry. Powinno to zaowocować większą skutecznością w ściganiu przestępstw, poprawią się możliwości wykrywania i zapobiegania przemytowi ludzi, broni i narkotyków. System monitorowania przewozu substancji niebezpiecznych i dostosowanie infrastruktury do kontroli weterynaryjnej i fitosanitarnej pozwoli lepiej zadbać o bezpieczeństwo ekologiczne kraju.

Kłopotliwe dla polskiej polityki zagranicznej jest wypowiadanie umów o ruchu bezwizowym, wymuszone przez Układ z Schengen. Do chwili przystąpienia należy wypowiedzieć wszelkie porozumienia z krajami z tzw. “czarnej listy” (m.in. Ukrainą, Rosją, Białorusią, Rumunią, Jugosławią). Zostaną utrudnione kontakty z mniejszościami narodowymi i rodzinami za granicą, co może mieć duże konsekwencje natury psychologicznej. Pogorszy się sytuacja osób zajmujących się handlem przygranicznym, co może mieć daleko idące konsekwencje w regionach wschodnich, które nawet obecnie nie należą do najbogatszych. Wreszcie pogorszą się nasze stosunki ze wschodnimi sąsiadami, szczególnie z Rosją i Białorusią. Unia Europejska oczekuje, że Polska podejmie wszelkie próby naprawienia tych kontaktów.

Ze strony Unii Europejskiej zmiana granic jest postrzegana jako kłopot. Zwraca na to uwagę raport, przygotowany pod kierunkiem Giuliano Amato, na temat długoterminowych implikacji wschodniego rozszerzenia UE. Dotychczas piętnastka graniczyła z państwami, mającymi do niej pozytywny stosunek i aplikującymi o członkostwo, które stanowiły przygraniczną strefę buforową. Od momentu rozszerzenia za granicami będą znajdowały się kraje w większości nie aspirujące do uczestnictwa we Wspólnocie, a wręcz zajmujące przeciwne stanowiska. Rodzi to konieczność opracowania spójnej, długofalowej strategii wobec wschodnich i południowych sąsiadów.

Po przystąpieniu do Układu z Schengen pojawią się nowe trudności, może wzrosnąć przestępczość, terroryzm kryminalny. Z drugiej strony łatwiej będzie zwalczać zorganizowane grupy przestępcze, które już działają na terenie Polski i są niezwykle trudne do rozbicia. Jak duże znaczenie ma międzynarodowa współpraca policji pokazało aresztowanie członka grupy pruszkowskiej w Wiedniu. Zorganizowane grupy przestępcze nie znają granic. Dlaczego więc muszą one istnieć dla policji i zwykłych obywateli?