Książka rozpoczyna się od działań tego górala, syna Polaka i Austriaczki w rodzinnej wiosce, niedaleko Krakowa, następnie opisuje jego pobyt w zakonie jezuitów, do którego trafił z polecenia rodziców i który to zakon mu zdecydowanie nie odpowiadał, przede wszystkim z powodu surowości życia i wymaganej dyscypliny. Stąd autor podjął decyzję o opuszczeniu klasztoru i postanawia iść do wojska: zostaje nadterminowym podoficerem Służby Meteorologicznej Sił Powietrznych. A wojna była już za pasem.

Krupa opisuje krótko przebieg walk we wrześniu 1939 roku, potem usiłuje się dostać do rodziny, która wyjechała na wschód do krewnych i z dnia na dzień znalazła się w ZSRR po inwazji radzieckiej w wyniku Paktu Ribbentrop-Mołotow, podjętej w celu wyzwolenia narodu ukraińskiego spod niewoli „polskich panów”.

Niemiecki pułkownik wystawia mu, jako synowi Austriaczki, przepustkę, na podstawie której uradowany autor przekracza linię demarkacyjną. Po stronie radzieckiej zostaje natychmiast uznany za niemieckiego szpiega i poprzez słynną Łubiankę trafia do sybirskiego gułagu. Dopiero po jakimś czasie, zarówno autor jak i czytelnicy dowiadują się, dlaczego żaden z funkcjonariuszy nie dąży do prawdy tylko uparcie trzyma się „wersji szpiega”.

Okazuje się, że schwytanie szpiega, prawdziwego czy nieprawdziwego, łączy się z wysokim awansem enkawudzistów. Nic więc dziwnego, że w czasach „wielkiej czystki” było w ZSRR tylu szpiegów… Pod wpływem tortur ludzie przyznawali się do wszystkiego. Nieludzki gułag Peczora i trzy kategorie więźniów: politycznych, kryminalnych i religijnych. Interesujące, że konwojentami w pociągach byli Mongołowie, chyba po to, by nie mogli się porozumieć z więźniami. A konwojenci byli zwykłymi mordercami.

Gułag i tamtejsze porządki. Komendant-psychopata, który sam stał się ofiarą systemu i został zastrzelony. Zajęcie dla autora w charakterze konserwatora linii telefonicznych. W tym charakterze autor decyduje się na ucieczkę z gułagu. Dalej, szczęśliwym trafem, ucieka już w charakterze rewidenta biletów kolejowych.

Cienie życia w radzieckim Uzbekistanie: ciemnota i prymitywizm, nędza. Wreszcie przejście przez posterunek na moście na rzece Amu-Daria i przejście do Afganistanu. Kontrolerom z NKWD wystarczy dokument z sierpem i młotem, nie potrzebna jest im rzeczywista identyfikacja posiadacza.

Unikalna książka, która ukazuje fałsz i zakłamanie w stalinowskim kraju-raju, gdzie głośno wypowiadana frazeologia liczyła się bardziej, niż rzeczywistość.

                                                                                              Jacek Potocki

Michał Krupa. „Płytkie groby na Syberii. Z Syberii do Afganistanu. Prawdziwa Historia ucieczki polskiego więźnia gułagu”. Tłum. Maja Justyna. Wydawnictwo „Dom Wydawniczy Rebis”, Poznań 2020.