Przewidywalność polityki ma kluczowe znaczenie dla koniunktury ekonomicznej; obecnie jej poziom w niektórych krajach Europy Środkowej jest jednak niski. Według badań Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju i Banku Światowego niespodziewane zmiany polityki państwowej są poważnym problemem w Polsce, Rumunii i Bułgarii. W innych krajach, takich jak Estonia, Węgry i Słowenia, problem ten jest mniej widoczny.

Czemu w pewnych krajach polityka publiczna jest bardziej stabilna i przewidywalna niż w innych? Różnice mogą wynikać z wielu czynników, jak chociażby częste zmiany rządu, nieefektywność biurokratyczna administracji, czy polityczny oportunizm wybieranych władz. W niniejszym raporcie zatytułowanym: „Sprawny parlament: wpływ partii i reguł na przewidywalność legislacyjną” jednakże skupiono się na często pomijanym czynniku – sposobie, w jaki instytucje legislacyjne radzą sobie z niestabilnością decyzji podejmowanych metodą większościową.

Sprawne parlamenty opierają się na dwóch filarach wspierających przewidywalność polityczną. Pierwszym są partie polityczne. Partie większościowe zapewniają przewidywalność, ponieważ formułują, wdrażają i podtrzymują spójność polityki. W ten sposób łagodzą one warunki mogące prowadzić do chaosu decyzyjnego: rozproszenie inicjatywy ustawodawczej i heterogeniczność preferencji. Drugim filarem są procedury parlamentarne. Nie we wszystkich parlamentach istnieją programowo spójne i zdyscyplinowane partie i koalicje. W takich warunkach ograniczenia instytucjonalne (reguły dotyczące inicjatywy legislacyjnej, porządku obrad, wnoszenia poprawek i głosowania) mogą rekompensować brak silnych partii czy koalicji.

Francja i Niemcy to przykłady, które najlepiej ilustrują sposób, w jaki systemy partyjne i reguły legislacyjne mogą być łączone dla zapewnienia przewidywalności. Francuski parlament, który doświadczył skrajnej niestabilności w czasach IV Republiki ze względu na słabe partie i nazbyt liberalne reguły, został pod koniec lat 50. zreorganizowany: władzę nad harmonogramem prac ustawodawczych powierzono rządowi, jednocześnie ograniczając możliwość zgłaszania poprawek przez pojedynczych posłów. Z kolei w Niemczech, gdzie partie zawsze odznaczały się wysoką dyscypliną wewnętrzną i stałością programową, przewidywalność została utrzymana pomimo liberalnych reguł legislacyjnych.

Przedmiotem analizy w niniejszym raporcie są działania parlamentów trzech krajów środkowoeuropejskich: Węgier, Polski i Słowenii. Wykazano, że warunki sprzyjające przewidywalności polityki istnieją na Węgrzech i w Słowenii. W krajach tych łączy się ograniczenia wynikające z reguł procedury legislacyjnej, na wzór rozwiązań francuskich, ze spójnością i jednomyślnością partii na średnim poziomie.

W Polsce natomiast nieprzewidywalność polityki jest potencjalnie najwyższa wśród tych trzech państw. Polskie partie i koalicje są niespójne programowo i podatne na wewnętrzne konflikty. Jednocześnie reguły legislacyjne polskiego parlamentu są liberalne, w czym podobne są do reguł niemieckich.

Autorami raportu są: Radosław Zubek, Christian Stecker i Klaus H. Goetz. Raport powstał w ramach programu Ernst & Young Sprawne Państwo.

Pełny tekst raportu dostępny jest na stronie: www.sprawnepanstwo.pl