Zjawisko powstawania sekt oraz nowych ruchów religijnych występuje zwłaszcza w krajach o starej tradycji chrześcijańskiej, a w szczególności katolickiej. Katolicyzm i protestantyzm coraz częściej bywają kwestionowane przez własnych wyznawców. Odrzucane są katolickie i protestanckie wierzenia i normy moralne, natomiast w to miejsce wkracza potężny ruch obojętności religijnej, świeckości, a nawet otwartego ateizmu.

Ludzie, znudzeni tradycyjnymi wierzeniami, zaczynają poszukiwać czegoś nowego, a zarazem innego. Wraz z pogłębieniem się zjawiska ignorancji zasad religijnych i moralnych, pojawił się także lęk przed niepewną przyszłością, co w konsekwencji może również powodować chęć poszukiwania pewnego bezpieczeństwa w nowych ruchach. W rzeczywistości katolickiej, która była niegdyś jedyną i dość jednorodną, wierzący właściwie nie mieli wyboru, nawet jeśli byli świadomi niedociągnięć moralnych swej wiary.

Dziś, w społeczeństwach pluralistycznych, religia nie jest już tylko zjawiskiem społecznym, ale także, a może przede wszystkim, osobistym. Można łatwo zapoznać się z innymi religiami, istnieje wolność w wyborze przynależności religijnej bez obawy potępienia społecznego. Jednak wszystkiego nie można wytłumaczyć powyższymi faktami. Istnieje kilka obiektywnych przyczyn, wyjaśniających zjawisko zainteresowania się nowymi sektami religijnymi.

Na owe przyczyny zwraca uwagę raport Sekretariatu Jedności Chrześcijan, Sekretariatu dla Religii Niechrześcijańskich, Sekretariatu dla Niewierzących i Papieskiej Rady ds.Kultury ogłoszony 3 maja 1986 r. na podstawie analizy odpowiedzi 75 Konferencji Episkopatów na kwestionariusz dotyczący sekt i nowych ruchów religijnych. W raporcie tym wskazuje się, iż wiele sekt religijnych zapewnia swym wyznawcom bardziej entuzjastyczne i głębsze emocjonalnie przeżycie Boga, co daje im przewagę nad przeintelektualizowanymi religiami tradycyjnymi.

Ponieważ zjawisko sekt jest obecnie problemem światowym, na całym świecie parlamenty i rządy zajmują się tym tematem nie dlatego, że chcą, ale muszą, bo zostały sprowokowane. Nie wszyscy chcą dostrzec to zjawisko i dopiero, gdy są nim jakoś egzystencjalnie dotknięci, wchodzą w problem, albowiem zaczęło to np. dotyczyć ich rodzin. Kościoły chrześcijańskie dostrzegają zjawisko sekt religijnych i starają się dążyć do jego zrozumienia, dialogu, jeśli jest on tylko możliwy.

Kościoły chrześcijańskie uważają, że sekta jest przede wszystkim sprawą światopoglądu. Szczególnie ostrożnie należy podchodzić do określenia sekt religijnych pojęciem sekta destrukcyjna. Jest to problem, który żywo interesuje zarówno chrześcijan, jak i niewierzących, polityków, parlamentarzystów, psychologów. Destrukcję trzeba udowodnić. Można to uczynić na kilku poziomach :

• drugi poziom to destrukcja kulturowa, ktora jest sprawą znacznie głębszą. Chodzi tutaj o wspomniane wcześniej światopoglądy, głównie wschodnie, które nie przystają do kultury określanej jako kultura chrześcijańska. “Duchowość Dalekiego Wschodu nadal fascynuje człowieka Zachodu, nadal przyciąga go dzięki mądrości odziedziczonej po przodkach, metodom koncentracji i panowaniu nad sobą. Nawet Jung wskazywał, że bardzo niebezpieczne jest asymilować światopoglądy Dalekiego Wschodu dla człowieka Zachodu, że może to doprowadzić do jego ruiny psychicznej.” (B. Fillaier, Sekty, s. 27, Katowice 1999). I tu konieczne jest, by głos zabrali: kulturoznawcy, filozofowie, teologowie, ktorzy podejmując myślenie w kategoriach kultury, starali się stwierdzić, czy pewne prądy kulturowe dadzą się przyswoić czy też nie;
  
  
  
  
  
• trzecim wymiarem destrukcji będzie wymiar religijno-duchowy. Bardzo wiele sekt wychodzi z programem religijnym, który może niszczyć wymiar duchowy człowieka.
  

“Wiele osób czuje, że straciło kontakt z sobą samym, z innymi ludźmi, ze swoją kulturą i otoczeniem. Mają one poczucie rozbicia. Ludzie ci zostali zranieni przez rodziców lub nauczycieli, Kościół lub społeczeństwo. Czują się wykluczeni. Sekty proponują satysfakcjonujące doświadczenie (przeżycie) religijne, ocalenie, nawrócenie; miejsce na uczucia i emocje, na spontaniczność (np. podczas uroczystości religijnych); pomoc w walce z narkomanią czy alkoholizmem.” (W. Dzieża, A. Posacki, S. Pyszka Katolik wobec sekt: sekty albo nowe ruchy religijne – wyzwanie duszpasterstwa, Kraków 1998).

Istnieje u wielu ludzi głęboka potrzeba duchowa, potrzeba znalezienia odpowiedzi na pytania ostateczne i wiary w coś, co mogłoby w znaczący sposób odmienić ich dotychczasowe życie. Dążenie to świadczy o poczuciu tajemnicy i tego, co tajemnicze; o trosce o to, co nastąpi w przyszłości. Wielu młodych ludzi w obawie, że zostaną wyśmiani lub uznani za dziwaków, gdy poruszą temat przeżyć religijnych i duchowych, starają się samotnie poszukiwać wyjaśnień. Sekty pragną właśnie takim ludziom pomóc, podejmując kształcenia ich w Biblii, które dałoby im odczucie zbawienia i osiągnięcia duchowej pełni. Niektóre sekty oferują nie tylko swobodę formułowania i zgłębiania kwestii ostatecznych, lecz również język i pojęcia, które to umożliwiają.

Poszukujący transcendencji może odczuwać brak oparcia w swojej rodzinie, brak cierpliwości i zaangażowania ze strony przywódców wspólnoty kościelnej i wychowawców. “Sekty dają poszukującemu oparcia w osobie mistrza, guru, silnego, charyzmatycznego przywódcy, który odgrywa ważną rolę w jednoczeniu uczniów. Zdarza się jednak, i o tym także należy pamiętać, że niekiedy występuje nie tylko podporządkowanie się guru, lecz całkowita uległość emocjonalna, a nawet nieomal histeryczne uwielbienie dla silnego przywódcy duchowego.” (Tamże).

Badania w Europie Zachodniej przeprowadzone na zlecenie parlamentów zaniepokojonych zjawiskiem sekt, stwierdzają, iż wiele z nich może wywierać destrukcyjny wpływ na osobowości ich członków, przyczyniać się do dezintegracji rodzin i społeczności. W badaniach tych pojawiło się również podejrzenie, że w wielu krajach potężne siły ideologiczne, polityczne i ekonomiczne posługują się, jako swym narzędziem, sektami, którym wszelka troska o sprawy człowieka jest zupełnie obca i które tego, co “ludzkie”, używają do nieludzkich celów.

Współczesny człowiek coraz bardziej czuje się wyalienowany (z siebie samego, spośród innych, od własnych korzeni, kultury, itd.). Podejmuje on ciągłe próby odnalezienia swej “obecności” (wobec siebie, innych, Boga). Ludzie czujący się zagubionymi pragną być odnalezieni. Istnieje jakby próżnia domagająca się zapełnienia. Stąd krytyka, często uzasadniona, pod adresem Kościołów chrześcijańskich, wskazująca na braki i niedomogi w aktualnej postawie tychże Kościołów. To wszystko ułatwia odniesienie sukcesu właśnie przez sekty, które wypełniają ową religijną próżnię i jednocześnie stanowią wyzwanie rzucone Kościołom chrześcijańskim, a to może także okazać się cennym bodźcem do duchowej i kościelnej odnowy.