Established 1999

POLITYKA DECYDENTA

8 kwiecień 2020

Wstawanie z kolan

Jest to książka znakomitego amerykańskiego filozofa polityki, pochodzenia japońskiego o tożsamości politycznej grup wykluczonych, czyli o godności. W naszym kraju władza określa ten proces jako „wstawanie z kolan”.

Rządzący, którzy mówią o „wstawaniu z kolan” to, według Fukuyamy, politycy, utrzymujący posiadanie szczególnej więzi z narodem. Są to po prostu populiści, wśród których autor wymienia również prezesa partii władzy w Polsce. Autor omawia przy okazji problem cezaryzmu wśród polityków, który doprowadził do upadku niejeden system.

Pragnienie uznania godności… Ono właśnie napędza rewolucje i przemiany, za którymi stoją grupy ludzi wykluczonych. Pierwsze podziały to podziały na bogatych i mniej bogatych; tych ostatnich „się nie dostrzega” w bogatych społeczeństwach, co rani ich poczucie godności. Autor przypomina poglądy i działalność lewicy i prawicy, głownie w XX wieku, bo dzisiaj ten podział ma mniejsze znaczenie, przytaczając, między innymi, wypowiedzi przywódców Rosji, Węgier i Chin.

Zwraca uwagę na islamistów, którzy walczą z dyskryminacją swojej religii. „Arabska wiosna” i następujący po niej chaos w wielu krajach arabskich, których nie wszyscy mieszkańcy w rzeczywistości chcieli żyć w społeczeństwach ludzi równych.

Wyjaśnia znaczenie i pochodzenie terminów „tożsamość” oraz „poczucie godności”, przytaczając przykłady walki Afroamerykanów o prawa obywatelskie wchodząc w teorię ludzkich zachowań, na podstawie dzieł klasyków, począwszy od Sokratesa.

Fukuyama nie pomija innych problemów współczesnych, np. walki kobiet o równouprawnienie, nie tylko polityczne (głosowanie), ale i społeczne (dostęp do stanowisk kierowniczych, równa z mężczyznami płaca). Zwraca uwagę na to, że współczesna polityka tożsamościowa sprowadza się do dążenia do równego uznania grup marginalizowanych we własnych społeczeństwach i potwierdzenia w praktyce, że wszyscy ludzie są równi, co zmieniało się również w historii demokratycznych przecież Stanów Zjednoczonych.

Ważna część rozważań Fukuyamy to religijna i świecka postać tożsamości w rozwoju historycznym. Pisze o włączeniu zasady godności do współczesnych konstytucji demokratycznych, m.in. do konstytucji Japonii, w której przecież nadal żyją resztki Ajnów na Hokkaido oraz „nieczyści” buraku, dyskryminowani jako przedstawiciele „brudnych” profesji, tacy jak grabarze. Wszelkie deklaracje prawne pozostały w tym kraju na papierze.

Fukuyama pisze też o narodach, o tzw. etnonacjonalizmie i uważa, że właśnie etnonacjonalizm doprowadził m.in. do niepodległości Polski, co miało „doprowadzić Europę do dwóch niszczycielskich wojen światowych w pierwszej połowie  dwudziestego wieku”. Nie zawsze więc autor jest za pan brat z historią. Fukuyama nie ukrywa, że nie jest zwolennikiem narodów i państw narodowych. Akcentuje rolę Unii Europejskiej, opowiada się za jej demokratyzacją; obecnie pochodzący z wyboru Parlament Europejski ma znikome uprawnienia, natomiast główne ma mianowana Komisja Europejska. Postuluje utworzenie instytucji obywatelstwa europejskiego i obowiązkowej dla członków europejskiej waluty.

Pisząc o USA, wskazuje na coraz większą rolę terapii, która jest pewnym zwrotem w kulturze masowej: obecnie nawet można mówić o modelu terapeutycznym, skupionym nie tyle na naprawie społeczeństwa, ile na polepszeniu mniemania jednostki o sobie. Wyjaśnia termin: poprawność polityczna, uważa, że obecnie o tożsamość i godność walczą coraz mniejsze grupy społeczne; koncentruje się na tożsamości rasowej pisząc, że Donald Trump jest rzecznikiem specjalnej tożsamości białej rasy; wymienia też funkcje tożsamości narodowej: czy się chce czy się nie chce, ta tożsamość istnieje i historycznie i obecnie, a jej główną przeszkodą jest imigracja, gdyż wielu imigrantów nie zamierza się asymilować z narodem nowej ojczyzny. Wiele miejsca autor poświęca obywatelstwu i zasadom, na jakich się ono opiera w prawie międzynarodowym, czyli ius solis i ius sanguinis.

Bardzo ważna, choć dość trudna książka, jak wszystkie książki Francisa Fukuyamy. Odpowiada ona na szereg pytań, które zadają sobie codziennie Polacy.

                                                                                              Jacek Potocki

Francis Fukuyama. „Tożsamość. Współczesna polityka tożsamościowa i walka o uznanie”. Tłum. Jan Pyka. „Dom Wydawniczy Rebis”, Poznań 2019

W wydaniu nr 221, kwiecień 2020, ISSN 2300-6692 również

  1. DECYDENT GLOBTROTER

    Muzeum kotów
  2. THRILLER DECYDENTA

    Potem było przedtem
  3. WIATR OD MORZA

    Pandemia strachu
  4. KLASYKA DECYDENTA

    Eseje Witkacego
  5. FILOZOFIA I DYPLOMACJA

    Koronawirus zabija... intelekt
  6. KRYMINAŁ DECYDENTA

    Czy skazany mordował?
  7. HISTORIA DECYDENTA

    Do wolnej Ojczyzny przyszli ze Wschodu
  8. DECYDENT POLIGLOTA

    Hiszpański dla bystrzaków
  9. POLITYKA DECYDENTA

    Wstawanie z kolan
  10. KRAKÓW - EDYNBURG

    Ratujmy Pola Nadziei
  11. KOBIETY DECYDENTA

    Dalsze losy Anity
  12. WSPOMNIENIA DECYDENTA

    Dawne chwile...
  13. CO SIĘ W GŁOWIE MIEŚCI

    Zdolność honorowa według Boziewicza
  14. BEZINTERESOWNOŚĆ

    Milkpol dla lekarzy
  15. WIATR OD MORZA

    Prima aprilis
  16. HISTORIA DECYDENTA

    Każdy motyw inny