Z TADEUSZEM AZIEWICZEM

Pozwoli Pan, pytanie porządkujące: przed kim i kogo chroni Urząd?
Urząd powstał po to, aby pilnować reguł gry, żeby duże podmioty gospodarcze w nadmierny sposób nie wykorzystywały swojej dominującej pozycji, ograniczając konkurencję, uniemożliwiając normalną grę rynkową innym przedsiębiorstwom. Oczywiście, pozycja monopolisty godzi w interesy konsumentów. A chodzi przecież o to, żeby konsumenci nie musieli płacić więcej niż wynika to z realiów rynkowych, czyli relacji pomiędzy podażą a popytem.

Dobrym przykładem będzie Telekomunikacja Polska S.A.?
Ukarałem TP S.A. za to, że zawyża ceny za połączenia międzymiastowe. Czyli w tym przypadku zarząd Telekomunikacji decydował za użytkowników telefonów, gdzie powinni częściej dzwonić: lokalnie czy międzymiastowo. Urzędowi zależy, żeby ceny poszczególnych usług były adekwatne do podaży i popytu, żeby ludzie płacili tyle, ile trzeba i ani grosza więcej. Tak więc Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zajmuje się podmiotami gospodarczymi o dominującej pozycji na rynku. Są to takie podmioty, które mogą decydować o poziomie cen produkcji i usług. Mamy narzędzia prawne, żeby w takich przypadkach ingerować.

Gdzie szukacie monopolistów?
Poza największymi, o których wiemy, że mogą wywierać różnego rodzaju toksyczne wpływy, jak TP S.A., PKN Orlen, Polskie Sieci Elektroenergetyczne, jest cała masa różnego rodzaju mikrorynków, na których mogą pojawiać się podmioty dominujące. Oczywiście, my przede wszystkim patrzymy na wielkie molochy ekonomiczne, których skutki działania wpływają zasadniczo na całą gospodarkę, ale też widzimy małe, lokalne interesy.

W jaki sposób zbieracie informacje, czy korzystacie np. z donosów?
Działamy na wniosek lub z urzędu. Monitorujemy prasę, dokumenty, ale korzystamy też z przesyłanych do nas informacji. Jeżeli jakiś przedsiębiorca skarży się nam na praktyki monopolistyczne innego przedsiębiorcy, to my jesteśmy po to, aby bronić jego interesu. Ponadto wysyłamy ankiety do firm, analizujemy odpowiedzi, przetwarzamy masę informacji; posiadamy też dużą wiedzę branżową zebraną przez 11 lat naszej działalności. Muszę powiedzieć, że mamy specjalistów o długim stażu w Urzędzie, nierzadko są to prawdziwi eksperci w różnych dziedzinach gospodarki.

Jednak świat się rozwija i pojawiają się nowe wyzwania, nowe technologie…
Nowe wyzwania pojawiają się bez przerwy, mam tu na myśli przede wszystkim postęp techniczny. Nowe technologie otwierają ogromne możliwości kreowania konkurencji w takich sektorach, jak np. telekomunikacja. Rozwój informatyki niesie ze sobą całą masę zagrożeń, nowych możliwości ograniczania wolności w gospodarce. Żeby szybko orientować się w nowych problemach trzeba mieć odpowiednią wiedzę technologiczną. Musimy się wiec nieustająco uczyć, dokształcać, ale korzystamy też z usług ekspertów.

Mówił Pan o monopolach, ale mamy też w Polsce kartele. Które z tych patologii są groźniejsze?
Jedne i drugie są groźne, bo obie nastawione są na wykorzystywanie konsumenta. Za “monopolistę”, któremu zaczynamy się przyglądać, uważamy firmę, która ma ponad 40 proc. udziału w rynku. Natomiast kartele tworzą firmy tej samej branży, które samodzielnie mają mniejsze udziały w rynku, ale dogadują się między sobą, aby dyktować cenę na swoje wyroby. Cierpi na tym oczywiście konsument i gospodarka. Istotą kartelu jest właśnie działanie przeciwko innym graczom rynkowym i konsumentom. Przykładem może być “zmowa cukrowa”. Zmowa kartelowa, to zabieranie ludziom pieniędzy, czyli de facto kradzież. Prawo amerykańskie osoby, które zawierają zmowy kartelowe, traktuje jak złodziei. Europa jest pod tym względem bardziej wyrozumiała. Największym problemem jest wykrywanie tych praktyk, z monopolistami jest łatwiej. Zmowę kartelową trzeba wykazać posługując się często technikami operacyjnymi, tak jak to robią Amerykanie. My nie mamy takich możliwości, ale nowa ustawa daje nam możliwość przeszukań w siedzibie przedsiębiorstwa, a nawet w mieszkaniu przedsiębiorcy. Czasami zdarza się, że zwolniony pracownik donosi na swoich byłych pracodawców.

Czy globalizacja gospodarki pomoże w zwalczaniu monopoli i karteli?
Globalizacja jest nowym wyzwaniem, lokalne firmy łączą się w międzynarodowe korporacje, tak więc monopole będą łatwiejsze do wykrycia. Poważniejszym zagrożeniem mogą stać się zmowy kartelowe, gdy np. trzech dużych światowych graczy gospodarczych zacznie ustalać wspólną politykę produkcyjną i cenową. Dodam, że zależy mi również na edukacji, np. przy okazji takich spraw jak “zmowa cukrowa“ wyjaśniamy mechanizm funkcjonowania karteli.

Jak w konkurencji światowej wygląda polska gospodarka?
Bardzo podobnie. Nie tylko my, ale również Niemcy, Francuzi i inne kraje mają problemy z demonopolizacją w sektorze energetycznym, hutniczym, paliwowym. Tworząc systemy regulacji w różnych sektorach trzeba bardzo uważać aby nie wykreować bądź wzmocnić monopolu. TP S.A. jest dobrym przykładem, jak trudno jest dobrze prywatyzować duże firmy. Wyzwaniem dla nowego Sejmu będzie nowelizacja prawa telekomunikacyjnego, tak, aby lepiej zadbać o równe szanse dla poszczególnych graczy.

Dziękuję za rozmowę.