·    rozległa, specjalistyczna wiedza merytoryczna w zakresie reprezentowanych przez lobbystę zagadnień,

·         odpowiednia znajomość w coraz to większym stopniu otwartego, ale jednocześnie niezwykle złożonego mechanizmu podejmowania decyzji w UE,

·         dostęp do informacji i utrzymywanie ścisłych kontaktów z funkcjonariuszami głównych instytucji UE – Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego oraz Rady Unii,

·         utrzymywanie ścisłych kontaktów z administracją krajową poszczególnych państw członkowskich UE,

·         kompleksowe i jednoczesne monitorowanie prac kilku instytucji zaangażowanych w proces decyzyjny w UE, a nieraz i ośrodków decyzyjnych na szczeblu narodowym,

·         uwzględnianie w działalności lobbingowej potrzeby koordynacji strategii przyjętych na szczeblu krajowym i na szczeblu UE,

·         opanowanie sztuki skutecznej argumentacji,

·         prowadzenie lobbingu z pozycji konstruktywnej, zakładającej skłonność do współpracy i zawierania koalicji z innymi grupami nacisku,

·         prowadzenie lobbingu przy założeniu pozytywnego postrzegania idei integracji europejskiej i ze świadomością, że funkcjonowanie UE i jej regulacje prawne tworzą szanse dla szeroko rozumianego rozwoju, a nie zagrożenie,

·         przestrzeganie zasad kultury politycznej.

Niejako naturalnym czynnikiem skutecznego prowadzenia przez grupy nacisku ich działalności

na forum UE jest dysponowanie odpowiednimi środkami finansowymi. Sytuacja grup nacisku w UE jest pod tym względem bardzo zróżnicowana. Na przeciwstawnych, krańcowych pozycjach, znajdują się tutaj wielkie korporacje wielonarodowe i bogate Eurogrupy z jednej, z drugiej zaś strony różnego rodzaju grupy nacisku o charakterze charytatywnym i ochotniczym (konsumentów,  obrońców środowiska).

Relatywnie dużą swobodę finansową, pozwalającą m.in. na rozbudowę własnego aparatu administracyjnego, mają takie grupy nacisku, jak działająca w zakresie przemysłu chemicznego CEFIC (budżet 30 mln euro oraz 90 stałych pracowników); UNICE (budżet Związku wynosi około 30 mln euro, a zatrudniony personel to 40 stałych pracowników); COPA–COGECA (budżet około 30 mln euro, we wspólnym sekretariacie pracuje 45 osób na pełnym etacie); ETUC (budżet około 30 mln euro, 20 stałych pracowników w sekretariacie w Strasburgu). Dysponując takim samym budżetem (około 30 mln euro), Zgromadzenie Regionów Europy oraz EUROCHAMBRES zatrudniają odpowiednio 20 i 16 stałych pracowników. Budżet Europejskiej Federacji Przemysłu Guzików wynosi 7 mln euro, a zatrudniony w niepełnym wymiarze godzin personel to jedna osoba.

      W przeważającej większości przypadków międzynarodowe grupy nacisku, mające swoją

lokalizację przede wszystkim w Brukseli, z reguły przy ulicach wokół głównej siedziby poszczególnych instytucji UE, lub w Strasburgu i Paryżu, stworzyły własne, bardzo zróżnicowane ramy strukturalne dla swej działalności. Ogólnie można stwierdzić, że większość organizacji należących do Eurogrup ma zazwyczaj trzy główne organy: pierwszy o charakterze plenarnym, drugi o charakterze wykonawczym oraz  trzeci – sekretariat. Zostały one wyposażone w odpowiednie kompetencje potrzebne do realizacji zadań stojących przed międzynarodowymi grupami nacisku. Grupy nacisku powołują również różne stałe (w COPA jest na przykład 37 stałych komitetów) i tymczasowe komitety oraz grupy robocze o charakterze pomocniczym w stosunku do organów głównych.

         Skuteczność wpływu grup nacisku na instytucje UE uwarunkowana jest też w dużym stopniu spoistością wewnętrzną członków danej grupy, co przejawia się w sposobie podejmowania przez nie decyzji. Możliwość zabezpieczenia interesów grup oraz efektywność ich oddziaływania będą tym większe, im bardziej zbieżne będą interesy jej członków. Przeważająca większość międzynarodowych grup nacisku podejmuje swoje decyzje jednomyślnie; w niektórych stosuje się zasadę kwalifikowanej większości głosów (z reguły 2/3). Te wysokie wymogi w odniesieniu do procedury decyzyjnej wpływają niekiedy paraliżująco na działalność grup (na przykład działalność COPA była w 1964 r. przez pewien czas sparaliżowana wskutek braku jednomyślności krajowych grup nacisku w sprawie kluczowej dla członków grupy, czyli wspólnych cen na artykuły rolne). Aby nie stwarzać warunków dla takich kryzysowych sytuacji, niektóre grupy nacisku zamieściły w swych statutach klauzulę, a niekiedy stosują tę zasadę w praktyce, że obok stanowiska większości przedkłada się stosownym instytucjom UE również stanowisko mniejszości.

Formy realizacji celów grup nacisku

     Ogólnie wszystkie formy oddziaływania grup nacisku na instytucje UE można podzielić na bezpośrednie i pośrednie.

     Pierwsze z nich obejmują całą gamę środków umożliwiających grupom nacisku samodzielne, bezpośrednie wywieranie presji na instytucje i organy UE, rządowe ośrodki decyzyjne, a czasem nawet na indywidualne osoby znajdujące się w sferze zainteresowania grup, bez angażowania w tę akcję innych podmiotów. Lobbing bezpośredni jest powszechnie uważany za najbardziej skuteczny.

     W przypadku zaś pośrednich form oddziaływania grupy nacisku nie są w stanie dotrzeć do wszystkich interesujących je współtwórców decyzji w UE inaczej niż za pośrednictwem innych podmiotów, najczęściej opinii publicznej. Grupy nacisku, wykorzystując wówczas środki masowego przekazu, dążą do zmobilizowania i pozyskania dla swych koncepcji i swej polityki opinii publicznej, co pozwala im pośrednio oddziaływać na politykę rządów państw członkowskich i ośrodki decyzyjne UE.

     Z innego punktu widzenia metody wywierania przez grupy nacisku presji na czołowych decydentów w UE można podzielić na kontakty oficjalne (formalne) oraz kontakty pozbawione tego charakteru (nieformalne).

     Stosunki oficjalne obejmują takie formy jak uczestnictwo członków grup nacisku w pracach bardzo licznych organów UE, głównie tych o charakterze doradczym, jak na przykład Komitet Ekonomiczno-Społeczny czy też Komitet Regionów, udział w konferencjach prasowych organizowanych przez Komisję Europejską i Parlament Europejski dla przedstawicieli międzynarodowych grup nacisku, różnego rodzaju spotkania informacyjne reprezentantów grup i kompetentnych instytucji UE.

Na szczególną uwagę wśród form oficjalnych zasługuje fakt konsultowania się instytucji UE, głównie zaś Komisji, z przedstawicielami grup nacisku za pośrednictwem tzw. Zielonych Ksiąg. Stanowią one dokument, w którym Komisja Europejska przedkłada do konsultacji publicznej swoje propozycje działań w zakresie poszczególnych polityk. Zainteresowane podmioty i grupy interesu mogą zgłaszać swe uwagi na piśmie w dziedzinie stanowiącej przedmiot konsultacji. W księdze Komisja określa również sposób konsultacji oraz czas ich trwania. Komisja organizuje także spotkania z przedstawicielami zainteresowanych grup społecznych i zawodowych. Ta forma konsultacji jest szeroko wykorzystywana przez grupy interesu jako okazja do zaprezentowania swego stanowiska w danej kwestii.

     Również grupy nacisku często organizują konferencje czy seminaria, zapraszając do udziału w nich funkcjonariuszy europejskich . Na prośbę instytucji i organów UE, a także z własnej inicjatywy, sporządzają one specjalistyczne raporty, opracowują dokumentację techniczną, przedstawiają na piśmie swój punkt widzenia na daną kwestię (position papers), a następnie przedkładają zainteresowanym ośrodkom decyzyjnym UE. Przed wypracowaniem własnego stanowiska grupy nacisku starają się zawsze uzyskać od Komisji Europejskiej, jako instytucji inicjatywy legislacyjnej, niezbędne informacje na temat projektowanego aktu prawnego. Natomiast Komisja, opracowując projekty aktów prawnych, zasięga opinii ekspertów z grup nacisku co do standardów technicznych, organizacyjnych czy też prawnych. W niektórych sytuacjach takie grupy nacisku, jak np. COPA, decydują się na organizowanie demonstracji, blokadę dróg itp., które są potem mocno nagłośnione w środkach masowego przekazu.

     Poza płaszczyzną stosunków oficjalnych grup nacisku mogą również bronić swych interesów na płaszczyźnie nieoficjalnej. Chodzi tu o różnorodne wzajemne kontakty pozbawione oficjalnego charakteru. Do nich należy zaliczyć kameralne spotkania i rozmowy o charakterze prywatnym. Bardzo często ma to miejsce w czasie specjalnych przyjęć wydawanych dla wyższych funkcjonariuszy UE przez międzynarodowe grupy nacisku, szczególnie te bogatsze i najbardziej wpływowe. Tego typu przyjęcia, określane przez funkcjonariuszy UE terminem aperitifs, podobnie jak organizowanie imprez o charakterze rekreacyjnym (niekiedy poza granicami Europy), weszły już niemal na stałe do zestawu form wzajemnych stosunków pomiędzy przedstawicielami niektórych instytucji UE i pewnych grup nacisku. W tej grupie kontaktów mieszczą się również prywatne rozmowy telefoniczne, podarunki, dodatkowe wynagrodzenia dla funkcjonariuszy czy też proponowanie intratnych stanowisk po zakończeniu pracy w instytucjach UE. Kontakty nieoficjalne, szczególnie te pomiędzy Komisją a grupami nacisku, są bardzo cenione na forum UE, i to przez obie strony. Wśród przedstawicieli grup nacisku panuje przekonanie, że stanowią one niekiedy bardziej skuteczny sposób oddziaływania na uczestników procesów decyzyjnych w UE niż inne, oficjalne metody.

     Wszystkie formy wzajemnych stosunków pomiędzy instytucjami i organami Wspólnoty a grupami nacisku, zarówno te o charakterze oficjalnym, jak i nieoficjalnym, pozwalają grupom na zaprezentowanie ich stanowiska w danej kwestii, na próbę przekonania o słuszności ich argumentów i wywarcie presji na partnerów ze strony UE, aby w swych decyzjach starali się uwzględniać również partykularne interesy grup nacisku. Zważywszy na fakt, że presję na daną instytucję czy organ wywierają różne grupy, niekiedy o zupełnie przeciwstawnych interesach, stanowisko ośrodków decyzyjnych jest najczęściej wypadkową owych interesów.

KRYSTYNA MICHAŁOWSKA-GORYWODA

Fragment z książki: Podejmowanie

 decyzji w Unii Europejskie,

Wydawnictwo Naukowe Scholar,

Warszawa 2002 r.