Lobby to termin stosowany na określenie kilku zjawisk politycznych
związanych z mechanizmem (czy sztuką) wywierania wpływu na proces decyzyjny.

Lobby (lobbying) jako czasownik oznacza w najszerszym znaczeniu podejmowanie przez grupy interesu czy też jednostki prób wpływania na treść decyzji władzy państwowej. Chodzi przy tym o wywieranie presji politycznej zarówno na legislatywę i posłów w niej zasiadających, jak i agendy administracji politycznej. Lobbying staje się wówczas synonimem grupy interesu.

W drugim znaczeniu termin lobby (czasownik) oznacza wywieranie wpływu politycznego na posłów zasiadających w parlamencie i takie było pierwotne jego znaczenie w politologii anglosaskiej. Chodzi tutaj nie tylko o “lobbing” stosowany wobec kongresmenów przez grupy interesu czy indywidualne osoby w westybulu Izby Kongresu (outside the Chamber), ale również “lobbing” stosowany przez samych kongresmanów wobec pozostałych członków (np. komisji) i to niekoniecznie w czyimś imieniu.

Pojęcie lobbying to narodziło się w siedemnastowiecznej Anglii, kiedy to zainteresowane osoby “polowały” na posłów w różnych zakamarkach Westminsteru, unikając przy tym nadawania wzajemnym stosunkom waloru jawności.

Termin lobby w trzecim znaczeniu jako rzeczownik oznacza układ powiązań instytucjonalnych służących przekazywaniu informacji użytecznych w procesie przygotowywania przez lobbystę strategii działania oraz wywieranie wpływu na treść rozstrzygnięć legislacyjnych.

Lobbysta to raczej reprezentant cudzych interesów, agent. Oni sami niejednokrotnie określają się mianem tzw. “public reations officers”. Grupy interesu mogą zlecać profesjonalnym lobbystom reprezentowanie ich interesów w Kongresie i płacą im za świadczone usługi. Niektóre spośród grup interesu (zwłaszcza ekonomiczne) zatrudniają na pełnym etacie urzędnika wypełniającego funkcję lobbysty, a ten nie występuje w roli reprezentanta (agenta) a raczej pracobiorcy. Za prezydentury Andrew Jacksona ustalił się zwyczaj płacenia profesjonalnemu lobbyście za świadczone usługi. Jednak bardzo szybko ugruntowało się przekonanie, i to niejednokrotnie całkowicie uzasadnione, iż lobby oznacza w praktyce podejmowanie działań o charakterze korupcyjnym czy też na pograniczu prawa.

Najpierw poszczególne stany rozpoczęły regulowanie aktywności lobbies. W 1890 roku stan Massachusetts uczynił to jako pierwszy. W 1905 roku w stanie Wisconsin uchwalono Anti-Corrupt Lobbying Act przewidujący, iż lobbyści mogą występować tylko przed legislacyjnymi komisjami lub przedstawiać oficjalne publiczne enuncjacje. W większości ustaw znalazły się przepisy regulujące procedury rejestracji lobbies oraz nakładające na nich obowiązek przedstawiania sprawozdań finansowych.

W 1946 roku pojawiła się pierwsza federalna ustawa regulująca w sposób kompleksowy aktywność lobbies (Federal Regulation of Lobbying Act). Wymaga ona m. in. zarejestrowania się lobbysty w jednej z dwu izb Kongresu oraz przedstawiania informacji o wpływach i wydatkach. Musi on ujawnić podmiot, na zlecenie którego działa. Procedura rejestracji spoczywa w rękach sekretarza Izby oraz specjalnie w tym celu powołanego urzędnika. Do nich trafiają też kwartalne sprawozdania finansowe. Generalnie, celem ustawodawcy nie tyle jest regulacja lobby co raczej uczynienie z niego formy aktywności publicznej, jawnej i pozbawionej cech działań charakterystycznych dla tzw. “szarej sfery po1ityki.” Słowniki językowe definiują lobby jako “pozaparlamentarne grupy nacisku, wywierające wpływ na organy władzy państwowej w interesie pewnych ugrupowań politycznych, gospodarczych i społecznych.”

W politologii utożsamia się to pojęcie z terminem “grupa nacisku” rozumianym jako “grupa społeczna reprezentująca określone interesy i podejmująca próby uzyskiwania przychylnych decyzji przez pozaparlamentarny nacisk na organy władzy państwowej; rodzajem grup nacisku są lobby, działające gł. przez wpływ na ustawodawstwo”. Według amerykańskich danych rządowych przynajmniej 6.000 osób lub organizacji prowadzi w USA działalność lobbingową na rzecz 11.000 klientów. Przyjmuje się jednak, że rzeczywista liczba lobbyistów jest 3-4 razy wyższa.

W dosłownym tłumaczeniu słowo lobbying oznacza sień, przedpokój. Terminem tym oznaczamy rodzaj organizacji nacisku (“grup nacisku”, ang. pressure groups) działających w państwach demokratycznych na terenie pozaparlamentarnym i wywierających wpływ na organy władzy państwowej środkami ekonomicznymi i politycznymi w interesie określonych warstw, grup i instytucji społecznych, głównie przez “urabianie” posłów w ciałach ustawodawczych. Ten rodzaj “urabiania” posłów, nazywany lobbyingiem, rozwinął się w XIX w. w USA i również współcześnie głównie tam jest reprezentowany.

Współczesny lobbing został rozszerzony na płaszczyznę kontaktów z przedstawicielami organów władzy wykonawczej (rządu USA) i sądowniczej (Sądu Najwyższego USA). Od lat pięćdziesiątych XX w. lobbing rozszerzył swoją działalność także na koła kształtujące opinię publiczną i dysponujące środkami masowej komunikacji. Lobbyści interweniują również w walce wyborczej na rzecz popieranego przez siebie kandydata.
Aż do 1946 roku status prawny lobbingu w USA nie był uregulowany, ponieważ lobbyści (przede wszystkim przedstawiciele lobbystów reprezentujących wielki kapitał) oddziaływali na posłów i urzędników za pomocą perswazji, przekupstwa, a czasem zastraszania. W 1946 roku kongres USA uchwalił “Lobbying Act” mający na celu ukrócenie działalności lobbystów. Faktycznie jednak dokument ten nadał mu legalny charakter. Współczesne lobbing stały się bardzo ważną częścią struktury politycznej Stanów Zjednoczonych.

Lobbing miał charakter wstawiennictwa polityka za pokrzywdzonym obywatelem lub nie znajdującym uznania u decydentów biznesmenem. Z czasem stał się znaczącym elementem życia politycznego jako mechanizm dialogu pomiędzy rozmaitymi środowiskami społecznymi, czy też grupami interesów, a systemem przedstawicielskim.

We współczesnym świecie, gdzie toczy się walka o realizację najróżniejszych sprzecznych interesów różnych grup i podmiotów politycznych, lobbing stanowi jeden z gwarantów stabilności demokratycznych struktur państwa. Jest bezpośrednią formą przedstawiania decydentom przez zainteresowane jednostki, grupy społeczne, czy też grupy interesów swojego punktu widzenia na określone sprawy. Ponieważ podejmowanie decyzji nie jest w większości przypadków grą decyzyjną o sumie zerowej, podjęcie lobbingu przez zainteresowane strony pomaga decydentom w znalezieniu możliwe najlepszego rozwiązania.

Lobbing “kanalizuje” również potencjalne napięcia i niepokoje społeczne. Stanowi również dla polityków rodzaj “systemu wczesnego ostrzegania” o rozmaitych problemach, napięciach społecznych i zagrożeniach. Dla zorganizowanych grup interesów pełni funkcję użytecznego narzędzia realizacji własnych celów i rozwiązywania problemów.

W krajach anglosaskich lobbing określa się również mianem “dyplomacji kuluarowej”. Le Grelle Bernard w pracy “Profession lobbyman” (Hachette 1987) stwierdza, iż w dzisiejszej Europie lobbing polega “na stwarzaniu sytuacji lub wpływaniu na nią w celu spowodowania, poprzez wywieranie wpływu na władze państwowe, jej ewolucji lub likwidacji, niezależnie od tego czy chodzi tu o ustawę czy jedynie o rozporządzenie w fazie projektu, o działanie zbiorowe czy o dokumentację dotyczącą gospodarki, finansów lub przemysłu.” Natomiast P. Servan-Schreiber zajmujący się lobbingiem, w “Actes du colloque de l’Association francaise des relations publiques” (AFREP, Paryż, styczeń 1991 r.) stwierdza, że “dla mnie lobbing to obrona i reprezentowanie interesów osoby prywatnej wobec władz administracyjnych lub politycznych, które mogą być zmuszone do podjęcia decyzji powodujących zmiany w otoczeniu ekonomicznym, prawnym lub finansowym klienta w sposób dla niego korzystny lub nie. Jest to więc zawód adwokata, ale poza władzą sądowniczą, wobec władzy legislacyjnej lub wykonawczej. Lobbyści i prawnicy wzajemnie się uzupełniają, ale jedynie lobbyści mogą decydować o zastosowaniu odpowiednich instrumentów przekazu informacji i o stopniu jawności tej informacji.”

Znaczenie lobbingu w świecie i Polsce stale wzrasta. Spowodowane jest to coraz większą liczbą interesów wchodzących w grę przy podejmowaniu decyzji. Wymuszają one konieczność coraz doskonalszego organizowania grup nacisku. Jednocześnie same procedury decyzyjne stają się coraz bardziej skomplikowane i mniej czytelne dla niewtajemniczonych, coraz trudniej przewidzieć skutki podejmowanych decyzji. Wszystko to powoduje profesjonalizację lobbingu, gdyż tylko profesjonalista jest w stanie prowadzić bieżący monitoring procesów legislacyjno-decyzyjnych, skutkujących zmianami w sferze funkcjonowania jego klienta. “Tylko profesjonalista w porę dostrzeże symptomy zmian w sferze polityczno-gospodarczej i przekaże swemu klientowi odpowiednio wcześniej swoistą “prognozę politycznej pogody. Tylko zawodowiec będzie potrafił zneutralizować, a czasem wręcz uniemożliwić, sprzeczne z interesem klienta działania konkurencji i innych grup interesów. Tylko rasowy lobbysta opracuje dla swego klienta strategiczne propozycje korzystnych działań, zdefiniuje kluczowych uczestników danej gry decyzyjnej, określi adresatów planowanej kampanii lobbingowej oraz cele i plan gry. Jeśli istnieje zorganizowana grupa, mająca własny partykularny interes, jeśli chce walczyć o jego realizację – musi sięgnąć po lobbing” – pisze R.M. Zając w “Lobbying – element stabilnej demokracji.

Prawodawstwo amerykańskim usankcjonowano lobbing za pomocą ustawy zasadniczej. Kongres USA starał się doprowadzić do ujawnienia działalności grup nacisku i poddania ich obywatelskiej kontroli. Tradycyjnie lobbyści amerykańscy reprezentowali interesy grup biznesmenów, handlowców, robotników i rolników. W ostatnich latach klientami lobbystów stały się także różne środowiska zawodowe, związane m.in. z nauką, edukacją, opieką społeczną i sztuką. Lobbysta stara się skłonić kongresmena lub przedstawiciela władz federalnych do podjęcia działań zgodnych z interesami jego mocodawcy. Lobbyści prowadzą badania polityczne, zeznają na przesłuchaniach w Kongresie, budują koalicje wspólnych interesów, wspierają kampanie wyborcze i odbywają spotkania z kongresmenami.

Kongres USA określa zakres i możliwości lobbingu grup non-profit i zwolnionych z podatków oraz kontroluje zakres i rodzaje lobbingu funkcjonującego dzięki pożyczkom federalnym, darowiznom, czy umowom z kontrahentami wojskowymi i cywilnymi. Statut zakazuje wykorzystywania funduszy Kongresu na lobbing. Prawie każda forma lobbingu jest konstytucyjnie chroniona. Zakres regulującej to szczegółowo ustawy z 1946 roku – Federal Regulation of Lobbying Act – został zawężony decyzją Sądu Najwyższego w 1954 r., w wyniku czego znaczna część ugrupowań lobbystycznych znalazła się poza wszelką kontrolą. W ostatnim czasie uwaga publiczna została skierowana na wzrost aktywności lobbystów działających na rzecz obcych (zagranicznych) interesów.