O co tak naprawdę chodzi w projekcie nowej ustawy
o elektronicznych instrumentach płatniczych

Od lutego br. Ministerstwo Finansów i Związek Banków Polskich (ZBP) usiłują przeforsować w Sejmie własny projekt nowej ustawy “O elektronicznych instrumentach płatniczych” wykluczający działalność niezależnych wydawców kart płatniczych w Polsce. Twórcy ustawy powołując się na zalecenia i dyrektywy Unii Europejskiej usiłują przekonać komisję sejmową do rekomendacji ustawy w istocie wprowadzającej monopol banków w obszarze tak emisji, jak i rozliczania kart płatniczych. Trudno się dziwić bankom, które chciałyby przynajmniej na jakiś czas uzyskać monopol na najszybciej rozwijający się masowy instrument finansowy, ale determinacja, w forsowaniu projektu w Sejmie, demonstrowana przez Ministerstwo Finansów jest już trudna do wytłumaczenia. Przecież to nie kto inny jak właśnie rząd i MF powinni dążyć do stworzenia ustawowo równoprawnej pozycji wszystkich wydawców kart. Ustawowe pozbawienie klienta możliwości wyboru najlepszej oferty, faworyzowanie bankowych systemów VISA i MASTERCARD kosztem innych wydawców i narzucanie pośredników jednym podmiotom faworyzując innych ciężko będzie wytłumaczyć parlamentowi, społeczeństwu i wreszcie unijnym urzędnikom w coraz bliższej Brukseli.

Rządowy (chociaż Andrzej Topiński, prezes Zwiazku Banków Polskich, wprost przyznaje się do współautorstwa) projekt zakłada że tylko banki lub firmy mające gwarancje banków mogą wydawać karty. Podobnie agent rozliczeniowy (firma rozliczająca transakcje kartami) – to w myśl projektu ustawy bank lub firma z bankiem związana bliżej nieokreślonymi umowami i gwarancjami. Tego jakiej sumy miałyby owe gwarancje dotyczyć (wielkość zobowiązań agenta rozliczeniowego czy wystawcy karty) oraz kto miałby być ich beneficjentem, tego projekt ustawy nie precyzuje. Co smutniejsze także sam projektodawca ustawy nie bardzo potrafi odpowiedzieć na wprost zadane pytania! Ministerstwo Finansów przecież dobrze wie (jak mniemam), że żaden bank nie może wystawić gwarancji na bliżej nieokreśloną sumę dla bliżej nieokreślonego beneficjenta. Jak można spełnić coś, co nie istnieje w praktyce i prawodawstwie?

Chyba problem nie leży jednak w błędach merytorycznych proponowanej ustawy. Wygląda, że zasłaniając się zaleceniami unijnymi ZBP wspólnie z MF jawnie próbuje ograniczyć działalność związaną z wydawaniem i rozliczaniem karty płatniczej. Jest to oczywista próba ograniczenie konkurencji na polskim rynku, która oprócz eliminacji z naszego rynku takich firm jak American Express czy Diners Club, całej gamy kart paliwowych (które są jedyną konkurencją dla “bankowych” kart Visa czy MasterCard) spowoduje wstrzymanie lub poważne utrudnienie rozwoju wielu elektronicznych instrumentów płatniczych w naszym kraju.

Jeżeli projekt ustawy zostanie przyjęty to może stracić tylko państwo polskie, bo karty takich wydawców jak American Express czy Diners Club International mogą być wydawane równie dobrze przez ich biura w Berlinie czy w Pradze, a niekoniecznie w Warszawie.

W krajach Unii Europejskiej (i chyba na całym świecie) istnieje bardzo proste rozgraniczenie kompetencji banków i innych podmiotów gospodarczych. Działalność polegająca na przyjmowaniu depozytów i prowadzeniu rachunków od osób fizycznych lub prawnych zarezerwowana jest dla banków (co jest oczywiste jako, że bierzemy “w depozyt” cudze pieniądze). Na wydawanie karty płatniczej, gdzie ryzyko ponosi sam wydawca karty nie jest potrzebna licencja bankowa (oczywistym wyjątkiem są karty debetowe, które w swojej naturze zawsze są powiązane z kontem bankowym). Tym bardziej nie ma tam wymogu posiadania licencji bankowej lub “gwarancji banku” dla agentów rozliczeniowych. Wzajemne relacje między agentem rozliczeniowym, a akceptantem karty reguluje dwustronna umowa i kodeks handlowy. Gdyby chciano ustawowo narzucić ograniczenia na agenta rozliczeniowego, to należałoby je narzucić na każdy działający w Polsce podmiot gospodarczy rozliczający się za pomocą faktur z ustalonym terminem płatności (90% wszystkich rozliczeń miedzy podmiotami gospodarczymi).

Myślę zresztą, że nikomu z krajów Unii Europejskiej (o Ameryce nie wspominając) nie powstałby w głowie pomysł ustawowego ograniczenia konkurencji. Czemu powstał on w głowach przedstawicieli Związku Banków Polskich mogę zrozumieć, czemu jednak powstał on w głowach pracowników Ministerstwa Finansów – tego zrozumieć nie sposób. Najzabawniejsze jest jednak to, że projekt w/w ustawy – cofający nas w stosunku do uregulowań prawnych istniejących w krajach Unii Europejskiej – jest forsowany pod pretekstem dostosowania polskiego prawa do zaleceń unijnych.

W całej tej smutnej historii pocieszające jest jednak to, że o interesy nas wszystkich zadbali posłowie: Waldemar Pawlak i Jerzy Osiatyński, którzy zdecydowanie zalecili stronie rządowej zmianę zapisów ustawy dotyczących podmiotów wydających kartę płatniczą oraz podmiotów dokonujących rozliczeń.