Autor jest świetnie wprowadzonym w temat brytyjskim dziennikarzem, który nie ukrywa swej sympatii wobec 91-letniej monarchini, chociaż w książce nierzadko przypomina momenty przykre w okresie jej panowania. Jest w swej relacji rzetelny aż do bólu, ale najwyraźniej robi to zręcznie, skoro rękopis książki został przekonsultowany z dworem, który zaaprobował jej wydanie.

Już w prologu wyraża szereg opinii, które bardzo trafnie charakteryzują Elżbietę II, np. „Jej rola polega na pokazywaniu się” czy „Ma wielki autorytet, ale nie ma władzy”. Ona jest zwierciadłem państwa, a oprócz niej, Wielka Brytania ma rząd. Marr dość często akcentuje to rozróżnienie, uznając je za zasadniczy fundament wolności.

Sama dynastia hanowerska ma korzenie niemieckie, a jej pełne nazwisko brzmiało: „Sachsen-Coburg-Gotha”. Było to szczególnie kłopotliwe w czasie i zaraz po I wojnie światowej, kiedy ich niemieccy kuzyni wspierali Kaisera, stąd członkowie dynastii zaczęli szukać, a potem tworzyć sobie nową tożsamość. Autor dość szczegółowo informuje o genezie „nowej dynastii Windsorów”, potem relacjonuje jej życie i twórczość po I wojnie, nie zapominając o romansie Edwarda VIII z rozwiedzioną Amerykanką i o jego abdykacji. Wiele jest o rodzicach królowej Elżbiety II, o jej aktywności charytatywnej i quasi-wojskowej w czasie II wojny światowej, wreszcie o początkach jej związku z księciem Edynburga, który od samego początku nie miał, jako cudzoziemiec, lekkiego życia w ksenofobicznej Anglii.

Proces rozpadu Imperium Brytyjskiego oraz powstanie Brytyjskiej Wspólnoty Narodów, to kolejny wątek książki. Przeprawy Elżbiety z kolejnymi premierami Wielkiej Brytanii, słynne z nimi cotygodniowe lunche: galeria sympatii i antypatii. Szczególnie sporo miejsca poświęca autor tzw. awanturze sueskiej w 1956 roku i pytaniu: jak daleko ówczesny premier Anthony Eden wprowadził w tej sprawie królową w błąd. Wiele w książce jest o niełatwych relacjach monarchini z premier Margaret Thatcher.

Trudne i bulwersujące sprawy rodzinne, głośny romans księżniczki Małgorzaty, rozwody dzieci, casus księżnej Diany Spencer, sprawy finansowania monarchii, to dalsze tematy. I codzienne zajęcia królowej.

Znakomita książka, która nie tylko ujawnia sekrety dynastii, ale i podaje argumenty na jej przetrwanie.

Autor nie zajmuje wyraźnego stanowiska w temacie, kto będzie następnym monarchą, po Elżbiecie II. Wiele ciepłych słów mówi o księciu Williamie, ale nie odrzuca możliwości, że zgodnie z zasadami, kolejnym królem będzie Karol, książę Walii, który zresztą nie bardzo się do tego zajęcia pali.

                                                                                              Jacek Potocki

Adrew Marr „Prawdziwa królowa Elżbieta II, jakiej nie znamy”. Tłum. Hanna Pawlikowska-Gannon. Wydawnictwo „Marginesy”, Warszawa 2017