Autor nie miał łatwego zadania, pisząc książkę o swej bohaterce, gdyż prawie wszystkie dokumenty na jej temat zostały zniszczone. A te, których nie zniszczono, były do niedawna utajnione. Praktycznie więc Krystyny Skarbek w ogóle nie było. Dlatego w książce stosunkowo niewiele miejsca poświęcono polskiej hrabiance. Można się dowiedzieć o jej hipnotyzującej sile, oddziałującej na mężczyzn, o ogromnej urodzie i wytrzymałości, które to cechy pomagały jej bezbłędnie wykonywać zadania dla brytyjskiego wywiadu w latach wojny.

Niejednokrotnie były to sytuacje wręcz fantastyczne: wykorzystanie oficera niemieckiego do przewiezienia tajnych instrukcji dla ruchu oporu, czy niemożliwe w normalnych warunkach doprowadzenie do zwolnienia z aresztu grupy kurierów, zatrzymanych przez słowackich żandarmów. W brytyjskich kręgach krążyła opinia, że wszystko się jej udaje, gdyż jest tzw. podwójną agentką i współpracuje z niemieckimi służbami. Potem mówiono, że jest w brytyjskich służbach kretem, pracującym dla czerwonych. Czy tak mówiono o niej dlatego, że była taka dobra i skuteczna?

Lubiła romansować. Można założyć, że miała romans z Ianem Flemingiem, autorem przygód Jamesa Bonda, jej partnerami, nierzadko krótkotrwałymi, byli jego koledzy z poszczególnych akcji. W każdym razie, uroda była silnym atutem jej działalności wywiadowczej.

Ogromne luki w materiale źródłowym zmusiły autora do „wmontowania” do książki wątków pomocniczych. Dlatego sporo można się dowiedzieć o strukturze brytyjskiego wywiadu w czasie wojny i o konkurencji między poszczególnymi jego służbami, o pewnych tajemniczych, ale wręcz rewolucyjnych polskich wynalazkach w dziedzinie uzbrojenia.

Najbardziej frustrujące fragmenty książki  dotyczą stosunku władz angielskich do polskich żołnierzy, w tym do wywiadowców, po wojnie, kiedy to Londyn całkowicie odwrócił się od funkcjonariuszy polskiego rządu na emigracji uznając eksponentów PKWN, by nie denerwować Stalina.

Generałowie, wybitni dowódcy, oficerowie polskiego wywiadu i Polacy, współpracownicy wywiadu brytyjskiego, z dnia na dzień stali się na Wyspach nikim: nie mieli z czego żyć, nie mieli pracy, perspektyw, stali się dla Anglików wręcz uciążliwi. Znane osoby pracowały jako nocni stróże czy magazynierzy, a nawet sprzątacze. Podobny los spotkał Krystynę Skarbek. Jak pisze autor, odchodząc z wywiadu dostała 100 funtów „na odczepne” i zdawkowe, urzędowe pożegnanie.

Jest to bardzo interesująca i jednocześnie pouczająca książka. Uświadamia ona czytelnikowi, jak koniunkturalnie krótka jest pamięć sojuszników i jednocześnie ostrzega, że praca dla władzy innego kraju niż ojczyzna, może przynieść rozczarowanie, a już na pewno nie spotka się z należytym uznaniem. Niezależnie od tego, jak bardzo była ważna i skuteczna.

Do dzisiaj nie są wyjaśnione przyczyny niespodziewanej śmierci Krystyny Skarbek, która została zasztyletowana przez Brytyjczyka w 1953 roku. Czy rzeczywiście sprawca zamordował ją z zazdrości, jak twierdził, czy też może działał na zlecenie służb brytyjskich, gdyż Krystyna Skarbek podobno wiele wiedziała o kulisach katastrofy gibraltarskiej, w której zginął generał Władysław Sikorski, zwłaszcza zaś o losach córki generała, Zofii Leśniowskiej, której poszukiwania się podjęła. Może właśnie dlatego większość dokumentów, dotyczących Krystyny Skarbek, Brytyjczycy zniszczyli. Takie wątpliwości nasunąć się też mogą czytelnikowi przy końcu książki.  

                                                                                              Jacek Potocki

Jarosław Molenda, „Krystyna Skarbek – królowa Podziemia czy zdrajczyni?”, Wydawnictwo „Bellona”, Warszawa 2014