Established 1999

LEKTURY DECYDENTA

28 styczeń 2019

Blisko obywatela

Ta książka ukazuje się niedługo po wyborach samorządowych, czyli jest dość aktualna.

Chodzi w niej, generalnie mówiąc, o zarządzanie mieniem publicznym, czyli o to, jak samorządy wydają publiczne pieniądze, co nie wygląda najlepiej, mówiąc delikatnie. Natomiast autor, już w podtytule, mówi o „dramacie polskiej samorządności”. Władza jest bowiem samowolna i wszystko „robi pod siebie”, nie dbając o interes społeczny.

Interesujący jest wstęp do tej książeczki, pióra profesora Mirosława Matyi, który akcentuje przeprowadzony przez autora dowód, że władza, szczególnie lokalna, wykorzystuje techniki manipulacyjne i monopol finansowy do bogacenia się rządzących. I nazywa ten system semidemokracją czyli zlepkiem elementów zachodniego, formalnego instytucjonalizmu i wpływu elit.

Profesor przeciwstawia system polski zasadom w gminie szwajcarskiej, gdzie o wielu sprawach decydują bezpośrednio obywatele na zebraniach gminnych, a urzędnicy służą społeczeństwu. Tam obowiązuje demokracja oddolna, w Polsce każde działanie władzy ma charakter legalistyczny, opierający się na przepisach prawa, co nie musi oznaczać, że to działanie jest podejmowane w interesie obywateli, że decyzje finansowe zostają podjęte dla realizacji proobywatelskich celów; te decyzje zostają podjęte na pewno zgodnie z obowiązującym prawem, ale czy w interesie obywateli?

Autor książeczki opowiada się za instytucją obywatelskiego weta, które blokowałoby decyzje antyobywatelskie. Opowiada się też za powszechnością referendum, chociaż ma odwagę przytoczyć argumenty przeciwko tej dość kosztownej formie demokracji bezpośredniej. Przy okazji zaznacza, że prawo, ustalone przez parlament, to prawo przegłosowane przez nie zawsze kompetentnych posłów i senatorów, czyli może być ono wątpliwej jakości.

Autor sporo miejsca poświęca problemowi zwiększenia efektywności gospodarowania posiadanymi przez samorząd środkami. Zwraca uwagę na to, że w praktyce, dla oceny pracy urzędnika jest ważne przestrzeganie procedur nie zaś efekty działania czyli kreatywność. Przytacza przykłady z działalności firm prywatnych, gdzie brak określonych efektów skutkuje zwolnieniem osób odpowiedzialnych za brak tych efektów. Swe rozważania ilustruje przykładami budżetów, z których nie wynikają żadne cele ogólnospołeczne. Każdy negatywny przykład łączy się w książeczce z propozycją określonych zmian ustawodawczych i praktycznych.

Jacek Barcikowski omawia szeroko stosowaną politykę zadłużania samorządów z ominięciem zakazów prawnych, ale wspieraną dewizą: „Nie my przecież będziemy dług zwracać, tylko następcy”. Zadaje też retoryczne pytanie: „W czyim interesie występują radni”. Z tych rozważań wypływa wniosek: „Niekoniecznie w interesie obywateli”. I odpowiada – dlaczego. Obnaża fikcję obowiązku udzielania informacji przez samorządowców, nałożoną przez Konstytucję, jak też demaskuje zasadę nieusuwalności radnych, zasadę legalizmu czy wreszcie prawo o zamówieniach publicznych, doprowadzające go bezkarnego w świetle prawa, marnotrawienia środków publicznych: samorządy, nie tylko zresztą one, są zainteresowane jedynie ceną kontraktu, za co potem trzeba wielokrotnie więcej płacić w przypadku fikcyjności tej ceny.

Bardzo wartościowa książka, ale z uwagi na mocno spetryfikowane interesy grup politycznych, jest raczej niewielkie prawdopodobieństwo wprowadzenia w samorządach zmian na lepsze.

Jacek Potocki

Jacek Barcikowski. „Zgodnie z prawem przeciwko obywatelom. Dramat polskiej samorządności.” „Biblioteka Rządzących i Rządzonych”. Wydawca Polsko-Amerykańska Fundacja Edukacji i Rozwoju (PAFERE), Warszawa 2018

W wydaniu nr 206, styczeń 2019, ISSN 2300-6692 również

  1. LEKTURY DECYDENTA

    Blisko obywatela
  2. NIE MA RATUNKU

    Wszechobecne złośliwe oprogranowania
  3. BIBLIOTEKA DECYDENTA

    Zbrodnie w Nowej Soli
  4. PRALNIA PIENIĘDZY

    Podwójna gra
  5. DECYDENT POLIGLOTA

    Włoski bliżej
  6. WIATR OD MORZA

    Panie Prokuratorze Generalny!
  7. LEKTURY DECYDENTA

    Zbrodniarz i panna
  8. BIBLIOTEKA DECYDENTA

    Szwedzka policjantka w Afganistanie
  9. WIATR OD MORZA

    Ucieczka
  10. FILOZOFIA I DYPLOMACJA

    Nowe, polskie, prawo międzynarodowe
  11. LEKTURY DECYDENTA

    Polska 1000 lat temu
  12. WSPÓLNE CZYTANIE

    Ważne przesłania dla wszystkich
  13. WIATR OD MORZA

    Polska bijącym sercem Europy
  14. DECYDENT POLIGLOTA

    Zostań językowym mistrzem
  15. CO SIĘ W GŁOWIE MIEŚCI

    Honor jako wartość bezcenna
  16. PRAWA - WŁADZA - PROBLEMY

    Taka zmiana